Alimlər qocalmanın sürətləndiyi anları müəyyən ediblər

2024-cü ildə aparılan genişmiqyaslı araşdırma insanların yaşlanma prosesinin bərabər şəkildə deyil, müəyyən dövrlərdə sürətləndiyini üzə çıxarıb. Alimlər müəyyən ediblər ki, orqanizmdə ən kəskin dəyişikliklər təxminən 44 və 60 yaşlarında baş verir.

Bu barədə Ölkə.az Lent.az-a istinadla xəbər verir.

Molekulyar səviyyədə iki “yaşlanma pik nöqtəsi” aşkarlanıb

Stenford Universitetinin genetiki Maykl Snayderin sözlərinə görə, insan orqanizmi zaman keçdikcə sadəcə mütəmadi şəkildə qocalmır. Əksinə, müəyyən yaş mərhələlərində bütün əsas bioloji proseslərdə kəskin dəyişikliklər müşahidə olunur. Bu dövrlər “qırılma nöqtələri” sayılır və orqanizmin demək olar ki, bütün molekulyar sistemlərinə təsir edir.

Araşdırma çərçivəsində alimlər 108 yetkin üzərində bir neçə il müşahidə aparıblar. İştirakçılar mütəmadi olaraq biomaterial təqdim ediblər və nəticədə RNA, zülallar, lipidlər, dəri, ağız və burun mikrobiomu ilə bağlı 135 mindən çox bioloji parametr toplanıb. Ümumi məlumat bazası 246 milyard vahidi keçib.

44 yaş — metabolizmdə və ürək-damar sistemində kəskin dəyişikliklər

Tədqiqatın nəticələrinə görə, ilk böyük dəyişiklik dalğası orta 40-cı illərə təsadüf edir. Bu mərhələdə lipid mübadiləsi, alkoqol və kofein parçalanması, ürək-damar göstəriciləri, əzələ və dəri vəziyyəti kəskin şəkildə dəyişməyə başlayır.

Alimlər qeyd edir ki, bu sıçrayış qadınlarda menopoz dövrü ilə üst-üstə düşsə də, kişilərdə də analoji dəyişikliklər müşahidə olunub. Bu isə prosesi yalnız hormonal dəyişikliklərlə əlaqələndirməyin doğru olmadığını göstərir.

60 yaş — immun sistemində və böyrəklərdə sürətli geriləmə

İkinci “yaşlanma piki” 60 yaş ətrafında baş verir və daha geniş sistemləri əhatə edir: karbohidrat mübadiləsi, ürək fəaliyyəti, immun sistemi, dəri və əzələ toxuması, böyrək funksiyası.

Bu dəyişikliklər yaşlılıqla bağlı xəstəliklərin yaranması riskini artırır.

Niyə belə kəskin dəyişikliklər baş verir?

Metabolomist Syaotaa Şenin sözlərinə görə, yaşlanmanın məhz bu iki mərhələdə sürətlənməsinin dəqiq səbəbləri hələ məlum deyil. Ancaq ehtimal olunur ki, bu proseslər kişilər və qadınlar üçün ortaq olan kompleks bioloji mexanizmlərlə bağlıdır.

Araşdırmanın məhdudiyyətləri

Tədqiqat nisbətən kiçik iştirakçı qrupu ilə aparılıb – cəmi 108 nəfər. Yaş aralığı da məhdud olub: 25–70 yaş. Alimlər hesab edir ki, yaşlanma modelini daha dəqiq anlamaq üçün daha geniş və uzunmüddətli araşdırmalara ehtiyac var.

Mütəxəssislər bildirir ki, yaşlanmanın bu cür “sıçrayış məntəqələrinin” müəyyənləşdirilməsi ürək xəstəliklərinin, immun zəifliyinin, metabolik pozuntuların vaxtında qarşısının alınmasına imkan verə bilər.

Bu məlumatlar gələcəkdə fərdi sağlamlıq strategiyalarının hazırlanmasında mühüm rol oynaya bilər.