Icma.az
close
up
RU
Altı milyon il əvvəl Aralıq dənizi bütün suyunu itirib Bəs necə bərpa olunub?

Altı milyon il əvvəl Aralıq dənizi bütün suyunu itirib Bəs necə bərpa olunub?

Icma.az bildirir, Hurriyyet saytına əsaslanaraq.

Təxminən altı milyon il əvvəl baş verən Messiniya duzlaşma böhranı nəticəsində Aralıq dənizi böyük bir duzlu hövzəyə çevrilib. Lakin sual yaranır ki, bu qədər qısa müddətdə milyon kub kilometr duz necə dənizin dibinə yığılıb?

Earth.com saytının "Nature Communications" jurnalına istinadən yaydığı araşdırmaya görə, alimlər bu sirri açmağı bacarıblar.

Quruma və duz yığılma mərhələləri

Tədqiqatçılar Aralıq dənizinin dibindəki duzda tapılan xlor izotoplarını analiz edərək bu intensiv buxarlanma prosesinin iki fərqli mərhələsini müəyyən ediblər.

Birinci mərhələ təxminən 35 min il davam edib və bu müddət ərzində duz çöküntüləri yalnız Şərqi Aralıq dənizində yaranıb.

"Bu, Aralıq dənizinin suyunun Atlantikaya axınının məhdudlaşdırılması ilə əlaqədar idi ki, nəticədə şərqdə duz məhlulu ilə dolu bir hövzə formalaşmışdı", deyə məqalədə qeyd olunub.

İkinci mərhələ isə tamamilə fərqli xarakter daşıyıb. Daha az bir zaman - cəmi 10 min ildən az müddət ərzində - duz bütün Aralıq dənizi boyu yığılıb.

"Sürətli buxarlanma hadisəsi dəniz səviyyəsinin o qədər kəskin azalmasına səbəb olmuşdu ki, şərqdə 1,7-2,1 kilometr, qərbdə isə təxminən 0,85 kilometr enmə baş verib. Nəticədə Aralıq dənizi hövzəsi ümumi su həcminin 70%-ni itirib", deyə araşdırmada vurğulanıb.

Belə böyük miqyaslı dəyişikliklər izsiz qalmayıb. Dəniz səviyyəsinin dramatik şəkildə enməsi həm dəniz mühitinə, həm də qlobal ekoloji sistemlərə əhəmiyyətli təsirlər göstərib.

Aralıq dənizinin su itkisi ilə bağlı amillər

Alimlərin fikrincə, bu qədər böyük miqdarda suyun sürətlə itirilməsi nəticəsində Yer qabığındakı təzyiq azalıb, bu da yerli vulkan püskürmələrini tətikləmiş ola bilər.

Həmçinin belə buxarlanma hadisəsinin qlobal iqlimə təsir göstərməsi ehtimal olunur. Hadisənin nəticələri hava sistemlərini geniş miqyasda dəyişdirərək ətraf mühitdə ciddi izlər buraxıb.

"Bu nəticələr yalnız Messiniya duzlaşma böhranını deyil, həm də ekstremal quraqlıq hadisələrinin ekosistemləri və qlobal iqlimi necə dəyişə biləcəyini daha yaxşı anlamağımıza kömək edir", deyə məqalədə bildirilib.

Böhran zamanı Aralıq dənizindəki suyun səviyyəsi Atlantik okeanından təxminən bir kilometr aşağı olub. Bu fərq nəticədə Cəbəllütariq boğazının dağılmasına səbəb olub.

Aralıq dənizinin su itkisinin dəniz həyatına təsiri

Messiniya duzlaşma böhranı Aralıq dənizinin dəniz həyatına da ciddi problemlər yaradıb. Yüksək duzluluq dəniz orqanizmlərinin əksəriyyəti üçün əlverişsiz şərait yaradıb və uyğunlaşa bilməyən növlərin kütləvi şəkildə yox olmasına səbəb olub.

Bununla yanaşı, bəzi ekstremofillər (yüksək duzluluğa dözə bilən orqanizmlər) həmin dövrdə sağ qala bilib.

Aralıq dənizinin bərpası

"Cəbəllütariq boğazının dağılması Atlantik okeanına Aralıq dənizinə yenidən axın etmək üçün qapı açıb. Bu ani su axını uzun müddətli qurumağa son qoyaraq Aralıq dənizini yenidən doldurdu və onun səviyyəsini bərpa edib", deyə məqalədə bildirilib.

Beləliklə, duzla dolu quru bir hövzə olan Aralıq dənizi yenidən çiçəklənən bir dənizə çevrilib, zamanla normal dəniz şəraiti və ekosistemlər bərpa olunub.

Müasir iqlim çağırışları

Messiniya duzlaşma böhranının araşdırılması göstərir ki, insanlıq mövcud və gələcək ətraf mühit dəyişikliklərini anlamağa çalışmalıdır. Bu hadisə sürətli geoloji və hidroloji dəyişikliklərin iqlimə, ekosistemlərə və hətta tektonik fəallığa necə təsir göstərə biləcəyini nümayiş etdirir.

"Bu tarixi hadisəni öyrənməklə alimlər təbii fəlakətlərin qarşısını almaq üçün daha düzgün qərarlar qəbul etmək üçün keçmiş geoloji fəaliyyətlərə diqqət yetirilməsinin vacibliyini vurğulayır", deyə Earth.com qeyd edir. \\Qaynarinfo.Az

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:155
embedMənbə:https://hurriyyet.az
archiveBu xəbər 02 Dekabr 2024 22:15 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see185

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see179

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see142

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see136

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

20 Oktyabr 2025 00:57see134

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see133

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see132

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see132

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

19 Oktyabr 2025 20:14see131

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see130

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see129

Luvr muzeyində Azərbaycan nəfəsi: Parisdə gənc rəssam Diana Quliyevanın əsərləri sərgilənir Foto

19 Oktyabr 2025 09:10see128

Rıbin və həyat yoldaşı öləcəkləri halda tək oğul övladlarına təlimatlar tərtib ediblər...

20 Oktyabr 2025 00:18see126

“Mən ABŞ ı təhlükəyə ata bilmərəm...”

19 Oktyabr 2025 19:18see126

Sabah yağış yağacaq

19 Oktyabr 2025 13:05see125

Elmar Məmmədyarovdan açıqlama: “Kimin qarın ağrısı varsa, adımı hallandırır”

19 Oktyabr 2025 21:04see124

İş adamı hava limanında həbs edildi

20 Oktyabr 2025 20:43see123

Qara zirə yağı: Hər dərdin dərmanı

20 Oktyabr 2025 05:06see121

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see119

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see117
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri