Azad Zəngilanda yenidən azan səslənir, yenidən həyat qaynayır

20 oktyabr - Zəngilan şəhərinin işğaldan azad olunduğu tarixi gündür. Bu gün biz həm qürur, həm də ağrı dolu xatirələrlə Zəngilanın tarixini xatırlayırıq. Qürurumuz ondadır ki, 2020-ci ilin bu günündə Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə şanlı Azərbaycan Ordusu Zəngilanı işğaldan azad edərək dövlətimizin suverenliyini bərpa etdi. Ağrımız isə ondadır ki, Zəngilan azad olunarkən onun daşına, torpağına, mədəni irsinə, abidələrinə, məscidlərinə, qəbiristanlıqlarına qədər düşmən tərəfindən dağıdılmışdı. Zəngilan qədim tarixə, zəngin mədəniyyətə malik bir bölgədir. Tarixi mənbələrə görə bu diyar Qafqaz Albaniyasının mühüm yaşayış və mədəniyyət mərkəzlərindən biri olub. Lakin XX əsrin sonlarında Ermənistanın işğalçı siyasəti nəticəsində bu qədim diyar tamamilə viran qoyuldu. Erməni işğalçıları Zəngilan rayonunda yüzlərlə tarixi və memarlıq abidəsini yerlə-yeksan etdilər. Tarix və Mədəniyyət Nazirliyinin məlumatlarına görə, Zəngilan ərazisində 300-dən artıq tarixi-memarlıq abidəsi, 40-a yaxın arxeoloji obyekt, onlarla qəbiristanlıq və orta əsr körpüləri ya dağıdıldı, ya da təhqir olundu. Xüsusilə XIV əsrə aid Hacılı, Məmər, Şərifan və Bartaz kəndlərindəki məscidlər, Zəngilan şəhər məscidi, Minarəli məscid, Şaylı türbəsi, Qaragöl ətrafındakı qədim qəbir daşları vandalizmə məruz qaldı. Daş kitabələr sındırıldı, divar yazıları silindi, minarələr uçuruldu. Ermənilər təkcə daşları deyil, tariximizi, kimliyimizi silməyə çalışırdılar. Onlar azərbaycanlılara məxsus qəbiristanlıqlarda məzar daşlarını dağıdır, orada heyvan saxlayırdılar. Zəngilan məscidi uzun illər mal-qara tövləsi kimi istifadə olunmuşdu. Bu, təkcə vandallıq deyil, bəşəriyyətə, dinə, mədəniyyətə qarşı cinayətdir. Zəngilan rayonunda yerləşən qədim məscidlər Azərbaycan İslam memarlığının nadir nümunələri idi. Onların memarlıq quruluşu, naxış və ornamentləri Qafqazın ən qədim İslam abidələri ilə səsləşirdi. Lakin bu abidələr də işğal illərində mənəvi terrora məruz qaldı. Məscidlər yandırıldı, içərisində heyvanlar saxlanıldı, minbərləri söküldü. Bu, yalnız maddi deyil, mənəvi zərbə idi. Çünki bu abidələr xalqımızın inancını, mənəviyyatını, tarixi yaddaşını yaşadırdı. Lakin düşmən o yaddaşı silməyə çalışdı. Bu gün isə Zəngilan artıq yenidən dirçəlir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində dağıdılmış hər bir abidə, hər bir küçə, hər bir daş bərpa olunur. Dövlətimiz bu sahədə təkcə infrastruktur deyil, həm də tarixi və dini irsimizin bərpasını prioritet istiqamət kimi müəyyən edib. Artıq Zəngilan şəhər məscidi yenidən tikilib, Şərifan və Hacılı kənd məscidləri restavrasiya olunur. Hər bir bərpa addımı həm tarixə hörmətin, həm də gələcəyə inamın təzahürüdür. Zəngilanın bu gün açılan yeni səhifəsi həm də Azərbaycanın milli-mənəvi dirçəlişinin rəmzidir. Zəngilanın tarixi-dini abidələri bu xalqın yaddaşıdır. O yaddaş ki, onu dağıtmaq mümkün deyil. Erməni vandalizmi yüzillik mədəni irsimizi viran etsə də, Azərbaycan dövləti və xalqı bu abidələri yenidən dirçəltməklə tarixə, kökə, mədəniyyətə sahib çıxır.

Bu gün azad Zəngilanda yenidən azan səslənir, yenidən həyat qaynayır. Bu səslər, bu dirçəliş Zəngilanın, bütövlükdə Qarabağın əbədi azadlığının simvoludur.

Mansur QULİYEV

YAP Ağdam rayon təşkilatının sədri