Azay Quliyev ATƏT PA nın Qış Sessiyasında çıxış edib

ATƏT PA-nın fevralın 20-də Vyanada işinə başlayan Qış Sessiyasında İqtisadi Məsələlər, Elm, Texnologiya və Ətraf Mühit üzrə Ümumi Komitəsinin iclası keçirilib. Iclas ATƏT PA-nın sosial media qurumları vasitəsilə canlı yayınlanıb.

İclası giriş sözü ilə açan Komitənin Sədri Azay Quliyev ölkəmizin maraqları baxımından bir neçə vacib məsələlər, o cümlədən  Orta Dəhlizin strateji əhəmiyyəti, İqlim böhranı və COP29-un uğrlu nəticələri, Süni intellektin  rolu və gələcək çağırışlar haqqında danışıb: 

“Biz tarixin mühüm bir mərhələsində görüşürük. Hazırda dünya müxtəlif böhranlar və çağırışlarla üz-üzədir. Müxtəlif regionlarda baş verən münaqişələr yalnız lokal təsirlərlə məhdudlaşmır, həm də təhlükəsizlik, iqtisadi sabitlik və sosial balansı pozur. Rusiya Federasiyasının Ukraynaya qarşı apardığı müharibə misilsiz insan iztirablarına səbəb olmaqla yanaşı, iqtisadi və ekoloji təhlükəsizliyi ciddi şəkildə təhdid edir. Bu müharibə nəticəsində bir çox ölkələrdə istehsal və yaşayış xərcləri artmış, vacib sənaye sahələri bağlanmış, bu isə sosial-iqtisadi fəsadlara gətirib çıxarmışdır”.

Orta Dəhliz- dayanıqlı və təhlükəsiz ticarət marşrutu haqqında danışan

Azay Quliyev daha sonra bildirib ki, müharibə qlobal tədarük zəncirlərini pozaraq, iqtisadi sabitliyi qorumaq və fasiləsiz əlaqəni təmin etmək üçün dayanıqlı və şaxələndirilmiş ticarət yollarının zəruriliyini ön plana çıxarmışdır. Bu kontekstdə Orta Dəhliz getdikcə daha mühüm bir alternativ kimi formalaşır. Avropanı Asiya ilə Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya vasitəsilə birləşdirən bu dəhliz, pozulmuş tədarük zəncirlərinə dayanıqlı və təhlükəsiz alternativ kimi çıxış edir. Orta Dəhlizin gücləndirilməsi təkcə iqtisadi deyil, həm də enerji təhlükəsizliyi, ticarətin şaxələndirilməsi və regional sabitlik baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.

Eyni zamanda, iqlim böhranı sürətlə dərinləşir. Ekstremal hava şəraiti insanların həyatına təsir edir, icmaları məcburi köçkün vəziyyətinə salır, iqlimlə bağlı miqrasiyanı artırır, iqtisadiyyata mənfi təsir göstərir və resurs qıtlığını daha da kəskinləşdirir. Hamımız hələ də bu ilin əvvəlində Kaliforniyada baş verən dəhşətli meşə yanğınlarının təsirli görüntülərini xatırlayırıq.

İqlim böhranı və COP29-un nəticələri

Bu kontekstdə, Bakıda keçirilən COP29 Sammiti iqlim böhranına qarşı təcili tədbirlərin görülməsinin zəruriliyini bir daha vurğuladı və bir sıra əhəmiyyətli nəticələrlə yadda qaldı. 

Belə ki:

* İnkişaf etmiş ölkələr 2035-ci ilə qədər illik iqlim maliyyəsini 300 milyard dollara çatdırmağı öhdəsinə götürərək əvvəlki 100 milyard dollarlıq hədəfi üç dəfə artırdı.

* Paris Sazişinin 6-cı maddəsi çərçivəsində beynəlxalq karbon bazarlarının tənzimlənməsi üçün yeni qaydalar müəyyən olundu. Bu, ölkələr arasında karbon kredit ticarətini tənzimləyən BMT-nin nəzarət etdiyi yeni bir mexanizmin yaradılmasına imkan verəcək.

* COP29 çərçivəsində “Bakı Adaptasiya Yol Xəritəsi” qəbul edildi. Bu təşəbbüs milli adaptasiya planlarının hazırlanmasını və icrasını sürətləndirmək, eləcə də iqlim təhdidlərinə qarşı dayanıqlılığı gücləndirmək məqsədini daşıyır.

Ötən il eyni zamanda ATƏT Parlament Assambleyası üçün də əlamətdar oldu. Belə ki, biz ilk dəfə olaraq COP tədbirində rəsmi iştirak etdik və parlament diplomatiyasının iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədəki kritik rolunu vurğuladıq.

Süni intellektin  rolu və gələcək çağırışlar

Qlobal çağırışlar fonunda inkişaf edən texnologiyalar, xüsusən də süni intellekt (AI), mühüm imkanlar və eyni zamanda risklər yaradır. Komitəmizin son qətnaməsində də qeyd olunduğu kimi, AI müxtəlif sahələrdə inqilabi dəyişikliklər edə, aktual problemlərə innovativ həllər təklif edə bilər. Məsələn, AI erkən xəbərdarlıq sistemləri, aqrar istehsalın optimallaşdırılması və enerji sistemlərinin səmərəliliyinin artırılması sahələrində iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə töhfə verə bilər. Lakin AI-nin etik, təhlükəsizlik və bərabərlik məsələləri ilə bağlı yaratdığı riskləri də nəzərə alaraq, onun idarə olunması üçün ciddi yanaşmalar tələb olunur.

Gələcək prioritetlər

Baş Komitənin əsas diqqət yetirəcəyi məsələlər:

Qarşıdakı il üçün Komitənin prioritetləri əsasən aşağıdakı məsələlərə yönələcək:

* İqlim böhranının enerji təhlükəsizliyi, su çatışmazlığı və regional sabitliyə təsiri;

* Ukraynaya dəstək;

* Miqrasiya problemlərinin idarə olunması;

* Süni intellektin yaratdığı imkanlar və risklərə uyğun siyasətlərin hazırlanması.

Bundan əlavə, iqtisadi inkişafı təşviq etmək məqsədilə çoxtərəfli əməkdaşlığın genişləndirilməsi, korrupsiya ilə mübarizə və yaxşı idarəçilik məsələləri də gündəmimizdə əsas yer tutacaq.

ATƏT PA parlament diplomatiyasının imkanlarından istifadə edərək qlobal çağırışlara davamlı və səmərəli həll yolları tapmaqda qərarlıdır.