Azərbaycan 907 ci düzəliş i də tarixin arxivinə göndərməyi bacaracaq

Bu yaxınlarda ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasında Azərbaycanla bağlı H.R. 6534 nömrəli qanun layihəsi rəsmi olaraq qeydiyyata alınıb. ABŞ Prezidenti Donald Trampın yaxın dəstəkçilərindən biri, Flordia ştatından olan konqresmen xanım Anna Poulina tərəfindən irəli sürülən və Konqresin Xarici Əlaqələr komitəsinə təqdim olunan bu sənədin məqsədi ABŞ qanunvericiliyində Azərbaycana göstərilən yardımlara qoyulan məlum məhdudiyyətlərin aradan qaldırılmasıdır. Söhbət bədnam "907-ci düzəliş"in (Section 907) ləğvi təklifindən gedir. “Azərbaycana yardımla bağlı məhdudiyyətlərin ləğvi haqqında” adlı sözügedən qanun layihəsinə əsasən, "Azadlığı Müdafiə Aktı" çərçivəsində tətbiq edilən məşhur "907-ci düzəliş"in tamamilə ləğv edilməsi nəzərdə tutulur.
Bildiyimiz kimi məhz bu ədalətsiz maddənin nəticəsində istər ərazilərimizin işğala məruz qaldığı müstəqilliyimizin ilk dövründə, istərsə də sonrakı uzun illər ərzində ABŞ hökumətinin Azərbaycana birbaşa dövlət yardımı göstərməsi məhdudlaşdırılmışdı. Həmin vaxt işğalçı Ermənistanın deyil, işğala məruz qalan Azərbaycanın belə bir embarqo ilə üzləşməsi beynəlxalq münasibətlərdəki haqsızlığın və ikili siyasətin ən bariz təzahürü idi. Ermənipərəst konqresmenlərin səyləri nəticəsində qəbul edilən "907-ci düzəliş" 1990-cı illərin əvvəllərindən etibarən ABŞ–Azərbaycan münasibətlərinin normal inkişafına hər zaman mane olub. Lakin Azərbaycan diplomatiyasının ardıcıl və qətiyyətli mövqeyi sayəsində Ağ Ev müxtəlif administrasiyalar dövründə "907-ci düzəliş"in tətbiqini müvəqqəti istisnalarla dəfələrlə dayandırıb.
A.Poulinanın təqdim etdiyi qanun layihəsində də Konqresin mövqeyi belə əsaslandırılır ki, Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra ABŞ və onun müttəfiqləri üçün etibarlı tərəfdaş kimi çıxış edib və həm sülh, həm də müharibə dövrlərində kritik əməkdaşlıq göstərib. Layihədə həmçinin o da vurğulanır ki, Azərbaycan Cənubi Qafqazda sülhün prioritet elan olunmasına sadiqlik nümayiş etdirib və regionda sülh razılaşmasına nail olunub, tərəflərin sərhədləri və ərazi bütövlüyü razılaşdırılıb. ABŞ-ın hazırkı Prezidenti Donald Trampın iştirakı ilə bu ilin avqustun 8-də Azərbaycan və Ermənistan rəhbərləri tərəfindən Vaşinqtonda sülh sazişi paraflanıb. Eləcə də məhz rəsmi Bakının davamlı sülhsevər siyasətinin nəticəsində regional kommunikasiyalar bərpa olunub, Azərbaycan vasitəsilə Ermənistana yükdaşımalar yenidən həyata keçirilməyə başlanıb.
Bu gün Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh və normallaşma prosesinin davam etdiyi, kommunikasiyaların açılmağa başladığı, ticarət əlaqələrinin mərhələli şəkildə bərpa edilməsi istiqamətində intensiv iş aparıldığı bir şəraitdə, "907-ci düzəliş"in hələ də qüvvədə qalması həqiqətən də absurd təsir bağışlayır. Hər kəsə aydındır ki, ABŞ dövlətinin “Azadlığa dəstək aktı”na daxil edilmiş "907-ci düzəliş" tamamilə fərqli tarixi və geosiyasi şəraitdə qəbul edilib. Bu gün isə bölgədə yeni reallıqlar formalaşıb. Həmin düzəliş Cənubi Qafqazda baş verən hazırkı geosiyasi dəyişikliklər fonunda öz aktuallığını artıq tamamilə itirib və bugünkü regional reallıqlarla qətiyyən uzlaşmır. Odur ki, yeni reallıq yeni siyasi qərarların qəbul edilməsini tələb edir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin uğurlu hərb və sülh diplomatiyasının nəticəsində bu gün ABŞ rəhbərliyi də "907-ci düzəliş"in tam ləğvinin zəruriliyini qəbul edir. Belə ki, Prezident Tramp da özü artıq bu düzəlişin ləğvinin tərəfdarı olduğunu bəyan edib. Bu da bir daha onu göstərir ki, 1992-ci ildəki reallıqlarla 2025-ci ildəki dövlətimizin güc və təsir imkanları tam olaraq bizim xeyrimizə dəyişib. "907-ci düzəliş"in 33 ildən sonra həmişəlik ləğvi üçün əlverişli siyasi şərait yetişib. Ən əsası isə, hazırda Cənubi Qafqazda artıq yeni müharibə riski yoxdur. Geosiyasi gərginlik və qarşıdurma riski dialoq və qarşılıqlı anlaşma mərhələsi ilə əvəzlənib. İrəvan və Bakı arasında qurulan birbaşa təmaslar indi Cənubi Qafqazda yeni siyasi mühit formalaşdırıb. Belə bir şəraitdə bu gün “907-ci düzəliş”in saxlanılması nə hüquqi, nə də mənəvi baxımdan heç bir perspektiv daşımır.
Artıq hamıya gün kimi aydındır ki, “907-ci düzəliş”i tamamilə ləğv etməyin vaxtı çatıb.
Yeni qanun layihəsinin qəbul olunacağı təqdirdə "907-ci düzəliş"ə tam xitam verilməsi, həmçinin mövcud reallıqlar fonunda ABŞ- Azərbaycan münasibətlərinə də ciddi təsir göstərəcək. Belə ki, “Azərbaycana yardımla bağlı məhdudiyyətlərin ləğvi haqqında” adlı sənədin Konqresin gündəminə çıxarılması ABŞ–Azərbaycan münasibətlərində yeni siyasi mərhələnin başlanmasına yol açır və eyni zamanda, Vaşinqtonun regiondakı geosiyasi prioritetlərinin Azərbaycanın xeyrinə dəyişdiyini göstərir. 33 illik xoşagəlməz tarixçəsi olan "907-ci düzəliş"in tamamilə ləğv edilməsi regionda baş verən münasibətlər fonunda sözsüz ki, ən düzgün addım olardı. Azərbaycan Minsk qrupunun ləğvinə nail olduğu kimi, "907-ci düzəliş"i də tarixin arxivinə göndərməyi bacaracaq.
Əlisahib Hüseynov, Azərbaycan Həmrəylik Komitəsinin sədri