Bioloji saatın pozulması insanları tez öldürür ARAŞDIRMA

“Scientific Reports” jurnalında dərc olunan məqalədə elm adamları sirkadiyalı sindrom (CircS) kimi tanınan bir qrup davranış və metabolik anormallıqlar ilə orta yaşlı və yaşlı insanlarda spesifik, bütün səbəblərdən ölüm halları arasındakı əlaqəni araşdırıblar. 

Bunun üçün ABŞ və Çindən alınan məlumatlardan istifadə olunub.Nəticələr göstərir ki, sirkadiyalı ritm ürək-damar, serebrovaskulyar, böyrək xəstəlikləri, diabet, bədxassəli xəstəliklər, Alzheimer xəstəliyi, bəzi infeksiyalar və bütün səbəblərdən ölüm halları ilə əhəmiyyətli dərəcədə korrelyasiya olunur.

Sirkadiyalı ritmlər demək olar ki, bütün canlı orqanizmlərdə olan təxminən 24 saatlıq bioloji dövrlərdir. Məməlilərdə onlar hipotalamusda yerləşən kiçik bir bölgə olan beynin supraxiazmatik nüvəsi tərəfindən tənzimlənir. Bu nüvə susuzluq, aclıq və yuxu kimi əsas funksiyaları tənzimləyir.

Bu ritmlər yuxu-oyanma dövrləri, maddələr mübadiləsi və immun funksiyası kimi əsas fizioloji proseslərə təsir göstərir. Bununla belə, növbəli iş, həddindən artıq işığa məruz qalma və nizamsız yuxu rejimi ilə xarakterizə olunan müasir həyat tərzi getdikcə bu ritmləri pozur.

Tədqiqatlar göstərir ki, sirkadiyalı ritmin pozulması Alzheimer xəstəliyi, 2-ci tip diabet və ürək-damar xəstəliklərinin inkişafına kömək edir. Bu, depressiya və yuxu çatışmazlığı əlamətlərini əhatə edən ənənəvi metabolik sindromu genişləndirən sirkadiyalı sindrom konsepsiyasının inkişafına səbəb olub.

Tədqiqatçılar Amerika Birləşmiş Ştatları və Çində keçirilən böyük milli sorğuların məlumatlarından istifadə edərək, orta yaşlı və yaşlı böyüklər arasında sirkadiyalı ritm və ölüm nisbətləri arasındakı əlaqəni araşdırdılar. 40 yaşdan kiçik və yuxu, maddələr mübadiləsi, depressiya və ya təqiblə bağlı vacib məlumatları əldən verən iştirakçılar tədqiqatdan kənarlaşdırılıb. Filtrdən sonra Çindən 7637, Amerikadan isə 9320 respondent qalıb.

Çin sorğusunda iştirak edən 7637 nəfərdən 2270-də siroz, Amerika tədqiqatında iştirak edən 9320 respondentdən 4335-də isə bu xəstəlik olub. Hər iki qrupda sirozlu insanlar daha yaşlı idi və ürək xəstəlikləri, hipertoniya və şəkərli diabet də daxil olmaqla xroniki xəstəliklərə daha çox rast gəlinirdi. 9,17 illik təqib zamanı Çin kohortunda 142 ölüm baş verib, sirk qrupunda ölüm nisbəti daha yüksək olub (1000 nəfərə 2,0-a qarşı 2,9). 

Amerika kohortunda orta hesabla 7,4 il ərzində 1321 ölüm qeydə alınıb, sirk qrupunda daha yüksək ölüm nisbəti (1000 nəfərə 10,90-a qarşı 18,56) olub.
Bu tədqiqat böyük və müxtəlif populyasiyalarda CCDS ilə həm bütün səbəblərdən, həm də xüsusi səbəblərdən ölüm halları arasında güclü və ardıcıl əlaqəni nümayiş etdirən ilk tədqiqatdır.

Sirkadiyalı tənzimləmənin pozulması damar, iltihab, metabolik və digər sistemlər tərəfindən yerinə yetirilən bioloji funksiyaları pozur, xroniki xəstəliklərə və vaxtından əvvəl ölümə qarşı həssaslığı artırır. Qeyd edək ki, ölüm riski sirrozlu 40-60 yaş arası insanlar arasında ən yüksək olub.

Xəzər
“Cebheinfo.az”