BMT kürsüsündən Xəzər xəbərdarlığı: Mühim mesajın arxa PLANI

Əfsələddin Ağalarov

—

BMT-nin sabiq baş katibi Buṭros Qali bu fikri səsləndirəndə neft maqnatları gülümsəyir, dodaqları qaçırdı. O konkret belə demişdi:

"XXI əsrin müharibələri neft uğrunda deyil, su uğrunda olacaq.”

Bəli, xanımlar və cənablar! Neft dövrü bitdi. İnsan oğlu keçmişə – lap uzağa – bizim eradan əvvələ qayıdır. Artıq su kimdədirsə, güc də ondadır. Suyu olan öz Mezopotamiyasını quracaq.

Gələcəyin savaşı yaxındır. Adı da sadədir: su savaşları.

*

Prezident İlham Əliyevin BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında Xəzər dənizi ilə bağlı çıxışının altından iki dəfə xətt çəkmək lazımdır. 

Xəzəryanı ölkələrin liderlərindən fərqli olaraq, İlham Əliyev böyük həqiqəti böyük kürsüdə dilə gətirdi:

"Xəzər dənizi sürətlə kiçilir və əsas səbəb iqlim dəyişmələri deyil.”

Bu doğurdan da belədir: "Əsas səbəb iqlim dəyişmələri deyil"

Söhbət həm də 100-200 illik dərin geosiyasi təxribatdan gedir.

Bəli, Xəzər məhv olur – və onun məhv edilməsi bir çox məqsədlərə xidmət edir.

*

Səbəb acınacaqlıdır:

 • Xəzərin suyunun 80%-dən çoxu Volqadan gəlir.

 • Volqa boyunca Sovet dövründə 7 böyük hidroenerji kompleksi tikilib.

 • Son 10 ildə Rusiya bu kompleksləri yenidən quraraq qaydaları dəyişib. Əvvəllər Xəzərin yaşaması üçün müəyyən balans qorunurdusa, indi bu məsələ siyasi təzyiq vasitəsinə çevrilib.

Beləliklə, Rusiya Volqa üzərindəki iri su anbarları vasitəsilə Xəzərin taleyini faktiki olaraq öz əlində cəmləyib.

Hazırda Volqa boyunca, şimaldan cənuba doğru 8 iri su anbarı mövcuddur.

Onlardan ən önəmlisi – Volqanın aşağı axınında, Xəzərə ən yaxın olan Volqoqrad Su Anbarıdır. Burada Xəzərə çatacaq suyun miqdarı süni şəkildə idarə olunur.

Bu anbarlar çayın axımını saxlayır, böyük həcmdə suyu buxarlandırır və Xəzərə çatan həcmi kəskin azaldır.

Məsələn, Kuybışev və Rıbinsk anbarlarında buxarlanma son dərəcə yüksəkdir. Eyni zamanda bu su ehtiyatları kənd təsərrüfatı, sənaye və içməli su üçün istifadə edilir.

*

İlham Əliyev bunu aydın görür və dünyanın ən ali kürsüsündən – BMT Baş Assambleyasından məhz heç kimin dilə gətirmədiyi bu həqiqəti ifadə edir.

Hər bir belə addım Xəzəri bizdən bir az da uzaqlaşdırır. Bu isə dənizin gələcəyini yalnız ekoloji yox, həm də iqtisadi və geosiyasi müstəvidə ciddi risk altına salır.

Bütün bunlar yaxın 100 ilin planının tərkib hissəsidir. Xəzərsiz Rusiya, Xəzərsiz İran ümumilikdə elə də ciddi bir şey itirmir. Amma Xəzərsiz biz bir dənizi deyil, böyük bir mirası və genetik kodları itiririk. 

Məqsəd həm də budur.