Bu il qrip niyə bu qədər ağır keçir? Amerikalı mütəxəssis izah edir

1 yanvar 2025-dən bu yana 68-i uşaq olmaqla 4000-dən çox insan qrip səbəbiylə həyatını itirib

ABŞ-də qrip hallarının sayı 2025-ci ilin fevral ayında son 15 ildə görünməmiş səviyyəyə çatıb. Üstəlik, Covid-19 pandemiyasının başlanmasından bəri ilk dəfə olaraq xəstəxanaya yerləşdirilən qrip xəstələrinin sayı Covid-19 xəstələrini keçib. Xəstəliklərin İdarə Olunması və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin (CDC) açıqlamasına görə, ölkə üzrə qrip mövsümü “yüksək ağırlıqlı” olaraq qiymətləndirilib.

Sherg.az xəbər verir ki, epidemologiya mütəxəssisi Annette Regan, bu ilki qrip mövsümünü və yayılmanın qarşısını almaq üçün nələr edilə biləcəyini The Conversation üçün izah edib.

Bu il əvvəlki illərdən nə ilə fərqlənir?

ABŞ-də yanvar ayının sonundan bəri həftəlik qrip səbəbli xəstəxanaya yerləşdirilmə sayı 2009-cu ildən əvvəlki dövrlərdən bəri ən yüksək səviyyəyə çatıb.

Əksər hallar influenza A virusunun H3N2 və H1N1 alt növləri ilə əlaqəlidir. Tədqiqatçılar bildirir ki, tarixən H3N2 dominant olduğu illərdə qrip daha ağır keçir, lakin H1N1 də ciddi hallara səbəb ola bilər. 

Son üç mövsümdə qrip dekabr ayında zirvəyə çatdığı halda, bu il zirvə daha gec olub.

1 yanvar 2025-dən bu yana 68-i uşaq olmaqla 4000-dən çox insan qrip səbəbiylə həyatını itirib. Bu rəqəm rekord deyil, lakin qripin ciddi bir xəstəlik olduğunu göstərmək baxımından əhəmiyyətlidir.

Qrip mövsümünün nə qədər ağır keçəcəyini müəyyən edən bir çox faktor var:

Peyvəndləmə səviyyəsi

Təbii immunitet dərəcəsi

Virusun xüsusiyyətləri

Səyahət, məktəb və iş kimi sosial təmasların sıxlığı

Covid-19 pandemiyasından sonra qrip peyvəndlənməsi azalıb.

2023-24 mövsümünün sonunda tətbiq olunan peyvənd sayı əvvəlki ilə nisbətən 9,2 milyon az olub.

2022-ci ildən bu yana özəl istehsalçılar tərəfindən bazara çıxarılan qrip peyvəndlərinin miqdarı da azalıb.

Yetkinlərdə tövsiyə olunan peyvəndlənmə faizi 70 % olsa da, tarixən bu göstərici 30-60 % arasında dəyişib. Pandemiyadan əvvəl bu faiz ildə 1-2% artmaqda idi.

Uşaqlarda 2019-20 mövsümündə peyvəndləmə 59 % olduğu halda, 2024-25 mövsümündə 46 %-ya düşüb.

65 yaş və üzəri qrupunda isə bu göstərici 52 %-dən %43 %-ə enib.

Aşağı peyvəndləmə səviyyəsi, əhalinin böyük bir hissəsinin qorunmaması deməkdir. Məlumatlar göstərir ki, peyvənd olunmuş insanlar qripə yoluxsa belə, xəstəliyi daha yüngül keçirir.

Lakin məsələ yalnız peyvəndlə məhdudlaşmır. Son mövsümlərdə virusda baş verən genetik dəyişikliklər, onun yoluxduruculuğunu və ciddi xəstəlik yaratma riskini artırıb.

Qrip peyvəndlərinin hər il yenilənən versiyalarının effektivliyi, dövriyyədə olan virusla uyğunluğuna görə dəyişir.

2023-24-cü il mövsümündə qrip peyvəndinin effektivliyi 42 % olub.

2024-25-ci il mövsümünün əvvəlində toplanan məlumatlara görə:

Yetkinlərdə peyvəndin xəstəxanaya yerləşdirməyə qarşı qoruyuculuğu 41-55%,

Uşaqlarda isə bu göstərici 63-78% olub.

Qrip simptomları Covid-19 və digər xəstəliklərdən fərqlənirmi?

Əvvəlcə qeyd etmək lazımdır ki, qrip və soyuqdəymə tez-tez bir-birinə qarışdırılır. Qrip influenza virusundan yaranır, soyuqdəymədən daha ağır keçir və adətən hərarətlə müşahidə olunur.

Qrip, Covid-19 və digər tənəffüs yolları viruslarının simptomları oxşardır və zəiflikdən başlayaraq sətəlcəm və tənəffüs çatışmazlığına qədər dəyişə bilər.

Geniş yayılmış qrip simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

Yüksək hərarət

Öskürək

Yorğunluq

Nəfəs darlığı

Boğaz və əzələ ağrısı

Baş ağrısı

Burun tutulması

Dad və qoxu hissində dəyişikliklər Covid-19 üçün daha xarakterikdir. Hər iki virusda simptomlar 1-4 gün ərzində ortaya çıxır, lakin Covid-19 simptomları daha uzun müddət davam edə bilər.

Ən dəqiq diaqnoz yalnız test vasitəsilə mümkündür.

Xroniki xəstəlikləri olan şəxslər, immun sistemi zəif olanlar üçün qrip və Covid-19 daha təhlükəlidir. Bu şəxslərdə erkən diaqnoz həyati əhəmiyyət daşıyır.

Qripdən necə qoruna bilərik?

* Mövsüm hələ bitmədiyi üçün peyvənd olunmaq üçün gec deyil.

* Ən zəif mövsümdə belə peyvənd heç olmasa müəyyən qədər qorumanı təmin edir.

* Əlləri tez-tez yumaq və tez-tez toxunulan səthləri təmizləmək virusa yoluxma ehtimalını azaldır.

* Xəstə şəxslərlə təmasdan uzaq durmaq, səhiyyə müəssisələrində maskadan istifadə də faydalıdır.

* Sağlam qidalanma, idman və yuxu rejiminə riayət etmək immun sistemini gücləndirərək infeksiyaya qarşı müqaviməti artırır.

* Qrip diaqnozu qoyulanlar və ya simptomları olanlar insanlarla təmasdan çəkinməli, xalq arasında olmağa ara verməlidirlər.

* Öskürərkən və asqırarkən ağzı bağlamaq da virusun yayılmasının qarşısını alır.