DNK testindən imtina edən atalar, bu, alimentin məbləğinə birbaşa təsir göstərir

Yenisabah.az hüquqşünas Ayxan Məmmədli ilə müsahibəni təqdim edir:

- DNT analizi yalnız valideynin razılığı ilə keçirilə bilər, yoxsa məhkəmə qərarı ilə məcburi şəkildə icra olunur?

- Yalnız valideynin razılığı ilə deyil, həm də məhkəmə qərarı əsasında, məcburi qaydada. Əgər tərəflər könüllü şəkildə razılıq verirsə, ekspertiza problemsiz həyata keçirilir. Lakin aliment, atalıq və ya mirasla bağlı məhkəməyə müraciət olunduqda, məhkəmə obyektiv araşdırma aparmaq məqsədilə məcburi DNT ekspertizası təyin edə bilər. Marqarita pizza

Bu zaman valideyn imtina etsə belə, məhkəmənin qərarı hüquqi qüvvəyə malikdir. Hətta bəzi hallarda valideynin DNT testindən imtina etməsini məhkəmə atalığı təsdiqləyən dolayı sübut kimi qiymətləndirilə bilər.

Azərbaycanın qanunvericiliyinə görə, məhkəmə tərəfindən təyin edilən ekspertizadan yayınmaq tərəflərin hüquqi mövqeyinə mənfi təsir göstərir.

- Bir daha soruşum, ata DNT analizindən imtina edərsə, məhkəmə bu halı necə qiymətləndirir?

- Əgər ata məhkəmənin təyin etdiyi DNT analizindən imtina edərsə, bu hal məhkəmədə atalıq faktının dolayı sübutu kimi qiymətləndirilə bilər. Azərbaycan məhkəmə təcrübəsində belə imtina, adətən, atalığın təsdiqlənməsinə qarşı çıxmaq üçün əsaslı səbəbin olmadığını göstərən davranış kimi nəzərdən keçirilir.

Mülki Prosessual Məcəlləyə görə, tərəflər sübutların təqdim edilməsində və məhkəmə tərəfindən təyin olunmuş ekspertizanın aparılmasına kömək etməkdə öhdəlik daşıyırlar. Bu öhdəliyin icrasından imtina edilməsi tərəfin mövqeyinə mənfi təsir göstərə bilər və məhkəmə qərar qəbul edərkən bu faktı iddiaçının xeyrinə nəzərə ala bilər.

- Valideyn razılığının yoxluğu aliment almaq hüququnu məhdudlaşdıra bilərmi?

- Valideynin razılıq verməməsi aliment almaq hüququnu məhdudlaşdırmır. Ailə Məcəlləsinə görə, aliment uşağın qanuni hüququdur və valideynlərin şəxsi iradəsindən asılı deyil.

Məcəllənin 75-ci maddəsinə əsasən, valideynlər uşaqlarını saxlamağa borcludurlar. Bu borc könüllü şəkildə yerinə yetirilmədikdə, aliment məhkəmə qaydasında tutulur.

Atalıq faktı məhkəmədə müəyyən edildikdən sonra ata aliment ödəmək öhdəliyindən imtina edə bilməz. Bu baxımdan, valideynin razılıq verməməsi uşağın hüquqlarına təsir göstərmir və məhkəmə uşağın maraqlarını qorumaq üçün alimentin ödənilməsini təmin edir.

- Alimentin təyin edilməsi üçün DNT testindən başqa hansı sübutlar əsas götürülə bilər?

- Alimentin təyin edilməsi üçün yalnız DNT testinin nəticələri deyil, digər sübutlar da əsas götürülə bilər. Ailə və Mülki Prosessual Məcəlləsinə görə, məhkəmə atalıq faktını müəyyən edərkən bütün sübutları hərtərəfli araşdırır. Bu sübutlara uşağın doğum haqqında şəhadətnaməsi, valideynlərin nikahı haqqında sənəd, atasının etirafı, şahid ifadələri, tərəflərin birgə yaşaması və ya təsərrüfat aparması barədə məlumatlar, foto və video materiallar, məktublar və yazışmalar, həmçinin uşağın saxlanılması üçün əvvəllər göstərilmiş maddi dəstək faktları daxildir. Məhkəmə bu sübutları qiymətləndirərək atalığın mövcudluğu barədə qərar qəbul edir və nəticədə alimentin ödənilməsini təmin edir.

- Bu məsələdə Azərbaycan qanunvericiliyi ilə digər ölkələrin (məsələn, Avropa ölkələrinin) yanaşması arasında hansı fərqlər var?

-  Azərbaycanda atalıq faktı məhkəmədə müəyyən edildikdən sonra aliment ödənilməsi məcburidir. Əsas sübut vasitəsi DNT testidir, lakin ata imtina etdikdə məhkəmə şahid ifadələri, yazışmalar, birgə yaşayış faktı kimi digər sübutları da nəzərə ala bilər. Atanın DNT testindən imtina etməsi çox vaxt atalığın dolayı sübutu kimi qiymətləndirilir.

Avropa ölkələrində isə qanunvericilik daha sərt və standartlaşdırılmış mexanizmlər təqdim edir. Çox ölkələrdə (məsələn, Almaniya, Fransa, İtaliya) məhkəmə qərarı ilə DNT testi məcburi qaydada icra olunur və valideynin imtinası hüquqi nəticələr doğurur.

Eyni zamanda, Avropada uşağın maraqları əsas prinsip kimi tanınır və valideynin razılığı olmadan da dövlət orqanları uşağın hüquqlarının təmin olunması üçün tədbirlər görə bilirlər.

Beləliklə, Azərbaycan qanunvericiliyi sübutların müxtəlifliyinə daha çox yer verirsə, Avropa ölkələrində məcburi DNT testinə üstünlük verilir və alimentin təyin edilməsi prosesi daha standartlaşdırılmış şəkildə həyata keçirilir.

- DNT analizinin nəticələri aliment öhdəliyinin müddətinə və məbləğin hesablanmasına təsir göstərə bilərmi?

- DNT analizinin nəticələri aliment öhdəliyinin müəyyənləşdirilməsində mühüm rol oynayır. Əgər test uşağın atası olduğunu təsdiqləyirsə, məhkəmə ata üzərində aliment öhdəliyi qoyur. Əksinə, test ata olmadığını göstərirsə, aliment öhdəliyi ləğv edilə və ya heç təyin olunmaya bilər.

Həmçinin, DNT testi ilə ata müəyyənləşdikdə məhkəmə uşağın ehtiyaclarını və atanın maliyyə imkanlarını nəzərə alaraq alimentin məbləğini və ödəniş müddətini müəyyən edir. Beləliklə, DNT analizinin nəticələri həm öhdəliyin mövcudluğuna, həm də alimentin məbləğinə və müddətinə birbaşa təsir göstərir.

Aydan Hacı