Dünyada analoqu olmayan bir məzar... Metrlərlə yerin altında və tam izolyasiyada!

Riçard Liroy Makkinli (Richard Leroy McKinley) Amerika Birləşmiş Ştatları Ordusunda xidmət edən gənc nüvə texniki idi.

Qaynarinfo qlobal.net-ə istinadla xatırladır ki, o, 1933-cü il 1 dekabr tarixində Ohayo ştatının Union Siti şəhərində anadan olub. Gənc yaşlarından elmi və texnoloji yeniliklərə marağı onu ABŞ Ordusunun Nüvə Enerjisi Proqramına gətirib. Təlimlərini başa vurduqdan sonra Aydaho ştatında yerləşən "Stationary Low-Power Reactor Number One" (qısaca "SL-1") adlı eksperimental nüvə reaktorunda operator kimi xidmətə başlayıb.

"SL-1" nüvə qəzası

1961-ci il 3 yanvar tarixində gecə saatlarında ABŞ hərbi tarixinin ən faciəvi nüvə hadisələrindən biri baş verib. "SL-1" reaktoru texniki baxımdan kiçik ölçülü olub və əsas məqsədi uzaq bölgələrdə yerləşən hərbi obyektlər üçün enerji təminatını sınaqdan keçirmək idi. Lakin həmin gecə üç hərbi texnik — Riçard Liroy Makkinli, Con A. Börns (John A. Byrnes) və Riçard S. Leqq (Richard C. Legg) reaktorda texniki baxış zamanı ciddi səhv buraxıblar.

Reaktorun idarəetmə çubuqlarından biri təlimatdakı həddən artıq qaldırılıb. Bu hərəkət saniyələr içində "prompt critical" adlı hadisəni — nəzarətsiz nüvə reaksiyasını — başlayıb. Nəticədə yaranan ani enerji partlayış effekti yaradıb, bu da reaktorun içində şiddətli təzyiq artımına və metal konstruksiyaların dağılmasına səbəb olub. Hadisə nəticəsində üç operator ölümcül dozada radiasiya alıb və hadisə yerində həlak olub.

Makkinlinin dəfni

Qəzadan sonra onların cəsədləri yüksək səviyyədə radioaktiv maddələrlə çirklənmiş vəziyyətdə olub. Bu səbəbdən dəfn xüsusi qaydalar çərçivəsində həyata keçirilib.

Nüvə mühəndisləri dünyada analoqu olmayan bir məzar hazırlayıblar. Makkinlinin bədəni əvvəlcə metal tabuta, daha sonra bir neçə qat əlavə qoruyucu tabutun içində yerləşdirilib. Hər bir tabut pambıq, plastik və xüsusi qatlarla vakuumda möhürlənib. Son qat isə qurğuşunla örtülüb ki, radiasiyanın yayılması minimuma endirilsin. Məzar metrlərlə yerin altında yerləşdirilib və tam izolyasiya olunub. Qəbir yerinin hərəkət etdirilməsi və ya açılması qəti şəkildə qadağan edilib.

Bu səbəbdən Makkinlinin məzarı bəzən "dünyanın ən təhlükəli qəbir yeri" adlandırılır. O, nüvə texnologiyasının risklərini öz həyatı ilə dərk edən və bu sahədə tarixə yazılan ilk hərbi qurbanlardan biri olub.

"SL-1" qəzası ABŞ nüvə tarixində dönüş nöqtəsi hesab olunur. Hadisədən sonra nüvə təhlükəsizliyi qaydaları sərtləşdirilib, hərbi reaktorların dizaynı yenidən nəzərdən keçirilib və insan faktoru ilə bağlı risklərin minimuma endirilməsi üçün yeni prosedurlar tətbiq olunub. Makkinli və onun yoldaşlarının ölümü nüvə texnologiyasının nə qədər diqqət və məsuliyyət tələb etdiyini bütün dünyaya göstərib.