“Dünyada onkoloji ölüm halları 2050 ci ilə qədər kəskin artacaq“ Yeni araşdırma

"Qlobal əhali artımı, yaşlanma və həyat tərzi xərçəngdən ölüm riskini yüksəldəcək..."

Xərçəng ürək-damar xəstəliklərindən sonra hazırda insan ölümlərinin ikinci ən yayılmış səbəbidir. 2023-cü ildə dünyada 18,5 milyon yeni xərçəng hadisəsi qeydə alınıb, 10,4 milyon insan bu xəstəlikdən vəfat edib, - bu, 1990-cı illə müqayisədə dramatik artımdır.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "euronews.com" nəşri yazıb.

Onkoloji xəstəliklər və qlobal trend

Elm adamları xəbərdarlıq edir: əhalinin artımı və qlobal yaşlanma yaxın 25 ildə bu göstəriciləri daha da yüksəldəcək. Onların proqnozlarına görə, 2050-ci ilə qədər hər il xərçəngdən ölənlərin sayı təxminən 18,6 milyon nəfərə çatacaq, yeni diaqnozlar isə 30,5 milyon nəfərə qoyulacaq. 

Demoqrafik dəyişikliklər və paradoks

Xərçəngin artan ölüm halları əsasən demoqrafik səbəblərlə bağlıdır. Əhalinin qlobal miqyasda yaşlanması, yəni yaşlı insanların sayının artması xərçəng halları üçün əlverişli zəmin yaradır. Klinikaların təcrübəli onkoloqları bildirir ki, inkişaf etmiş ölkələrdə insanlar daha uzun yaşadığından daha çox "öz xərçənglərinə çatırlar", yəni tibbi xidmətin keyfiyyəti onların həyatda qalmasına şərait yaradır, amma nəticədə xəstəlik aşkar olunur.

Risk amilləri: yaşam tərzi və ekologiya

Ekspertlər vurğulayır ki, yalnız yaşlanma deyil, həyat tərzi də mühüm rol oynayır. Piylənmə, siqaret, alkoqol, havanın çirkliliyi və zəhərli qida xərçəngin gənc yaşlarda da ortaya çıxmasına səbəb olur.

- Ağciyər xərçəngi: siqaret və çirklənmiş hava ilə bağlıdır.

- Mədə və bağırsaq xərçəngi: az lifli, çox yağlı və işlənmiş qida ilə bağlıdır.

- Döş və uşaqlıq boynu xərçəngi: skrininq proqramlarının yetərsizliyi və HPV vaksinasiya səviyyəsinin aşağı olması səbəbindən artır.

Dünyada 40 faizdən çox ölüm modifikasiya oluna bilən amillərlə bağlıdır. Kişilərdə bu göstərici 46 faiz, qadınlarda 36 faiz səviyyəsindədir. Bu amilləri azaltmaqla milyonlarla həyat xilas edilə bilər.

Regional fərqlər və təhlükə zonaları

Aşağı və orta gəlirli ölkələr artan xərçəng yükündən daha çox əziyyət çəkəcək: 2050-ci ilə qədər yeni diaqnozların yarısından çoxu və ölüm hallarının təxminən iki üçünə cavabdeh olacaqlar. Zəngin ölkələr isə inkişaf etmiş diaqnostika və müalicə sayəsində nisbətən qorunacaq. Nepal tədqiqatçısı Meqhnath Dhimal bu vəziyyəti "yaxınlaşan fəlakət" adlandırır və ölkələrin dərhal tədbir görməsini tövsiyə edir.

Rusiya təcrübəsi

Rusiya da bu qlobal meyldən kənarda deyil. 2024-cü ildə yeni xərçəng hallarının sayı 698 minə çatıb. Ən çox hadisələr Moskva, Sankt-Peterburq və Moskva vilayətində qeydə alınıb. Bu, ölkədə erkən diaqnostika və profilaktik tədbirlərin vacibliyini göstərir.

Nəticə və tövsiyələr

Dünyada onkoloji xəstəliklərdən ölüm halları yaxın 25 ildə sürətlə artacaq. Əsas səbəblər: əhali artımı, qlobal yaşlanma, həyat tərzi və ekoloji amillərdir. Ekspertlər vurğulayır ki, yalnız profilaktika kifayət deyil, erkən diaqnostika, effektiv müalicə və dəstək xidmətləri artırılmalıdır. Həmçinin, siqaret çəkmək, pis qida, alkoqol və piylənmə kimi risk amillərinin azaldılması xeyli insanın həyatını qoruya bilər.