Dünyanın ən uzunmüddətli müharibələri: Necə başladı və necə bitdi?

Tarix boyunca bir çox münaqişələr illərlə, bəziləri isə onilliklərlə davam edib. Bu müharibələrin bəziləri siyasi razılaşmalarla, bəziləri isə beynəlxalq təzyiqlərlə başa çatıb.

BAKU.WS dünyada ən uzun müddət davam edən müharibələrdən bəzilərini təqdim edir:

1. Yüzillik müharibə (1337–1453)

Fransa ilə İngiltərə arasında baş vermiş bu müharibə əslində təxminən 116 il davam edib. Səbəb İngiltərə kralının Fransa taxtına iddia etməsi idi. Müharibə Fransa ordusunun qələbəsi və İngiltərənin əraziləri tərk etməsi ilə bitdi.

2. Niderlandın İspaniyaya qarşı müharibəsi (1568–1648)

Bu 80 il davam edən münaqişə Niderlandın müstəqillik mübarizəsi idi. Sonda Vestfaliya sülhü imzalandı və Niderland rəsmi şəkildə müstəqil dövlət kimi tanındı.

3. Vyetnam müharibəsi (1955–1975)

ABŞ və müttəfiqləri kommunist Şimali Vyetnama qarşı mübarizə apardı. 20 il davam edən müharibə ABŞ qoşunlarının geri çəkilməsi və Vyetnamın birləşməsi ilə başa çatdı. Münaqişə nəticəsində milyonlarla insan həlak oldu.

4. Əfqanıstanda müharibələr (1979–2021)

Əfqanıstanda davam edən silahlı münaqişələr bir neçə mərhələdə olub. 1979-cu ildə Sovet işğalı ilə başlayan döyüşlər, sonrakı illərdə vətəndaş müharibəsinə, 2001-ci ildən sonra isə ABŞ-nin müdaxiləsinə səbəb oldu. 2021-ci ildə ABŞ qoşunlarının ölkəni tərk etməsi ilə Taliban yenidən hakimiyyəti ələ aldı.

5. Kolumbiyada FARC münaqişəsi (1964–2016)

Kolumbiyada solçu FARC silahlı qrupu ilə hökumət arasında 52 il davam edən münaqişə, 2016-cı ildə imzalanan sülh sazişi ilə bitdi. Sazişə əsasən, FARC silahlarını təhvil verdi və siyasi fəaliyyətə başladı.

6. Koreya müharibəsi (1950–indiyədək atəşkəslə davam edir)

Rəsmi olaraq bu müharibə hələ də başa çatmayıb. 1953-cü ildə Şimali və Cənubi Koreya arasında atəşkəs elan olunsa da, sülh müqaviləsi imzalanmayıb. Gərginlik zaman-zaman yenidən alovlanır.

Bu müharibələrin ortaq cəhəti ondan ibarətdir ki, sonda ya diplomatik danışıqlar, ya da beynəlxalq təzyiqlər nəticəsində atəşkəs və ya sülh əldə olunub. Bu da bir daha göstərir ki, münaqişələrin hərbi yox, siyasi yolla həlli daha qalıcı və insan həyatını qoruyan üsuldur