“Əcnəbi söz çox vaxt yad parça kimi gözümüzə girir”

“Mediada Azərbaycan ədəbi dilinin normalarının düzgün tətbiqi” mövzusunda keçirilən konfrans çərçivəsində birinci panel sessiya “Televiziya və radio məkanında Azərbaycan ədəbi dilinin normalarına əməl olunması vəziyyəti və nitq mədəniyyəti” mövzusuna həsr olunub.

“Qafqazinfo” xəbər verir ki, panelin moderatoru “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” QSC-nin sədr müavini Rafiq Həşimov olub.

Sessiyada Azərbaycan Televiziyasının veteran diktoru, jurnalist Gülşən Əkbərova, Mətbuat Şurası sədrinin müavini Səadət Məmmədova və AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru Nadir Məmmədli çıxış ediblər.

Müzakirələrdə televiziya və radio məkanında nitq mədəniyyəti, ədəbi dilin düzgün tətbiqi, media nümayəndələrinin peşəkar məsuliyyəti və efir etikasının vacibliyi barədə fikir mübadiləsi aparılıb.

Çıxışçılar diqqətə çatdırıblar ki, audiovizual mediada dil keyfiyyəti təkcə peşəkarlığın göstəricisi deyil, həm də cəmiyyətin mədəni səviyyəsini və intellektual potensialını formalaşdıran əsas amillərdəndir. Qeyd olunub ki, efirdə ədəbi dil normalarına riayət olunması və düzgün tələffüz Azərbaycan dilinin saflığının qorunmasına, eyni zamanda gənc nəsildə sağlam ünsiyyət mədəniyyətinin formalaşmasına təsir göstərir.

Azərbaycan Televiziyasının veteran diktoru, jurnalist Gülşən Əkbərova çıxışında bildirib ki, televiziya dilinin düzgün işlədilməsi həm peşəkar məsuliyyət, həm də milli borcdur:

“Mən 55 ildir televiziya sahəsində fəaliyyət göstərmişəm. Bu illər ərzində gənclərlə apardığım işlərdə ən çox toxunduğum mövzu ana dilimizin düzgün istifadə edilməsi olub. Çünki ana dilimiz bizim kimliyimiz, düşüncə tərzimiz, ruhumuzun ifadəsidir. Onu qorumaq, saflığını saxlamaq isə hər birimizin borcudur”.

O, televiziya mütəxəssisi kimi müxtəlif kanalları daim izlədiyini vurğulayaraq diqqətə çatdırıb: “Təbii ki, efirdə müəyyən qüsurlar da müşahidə olunur. Aparıcıların və çıxış edən qonaqların nitqində heca vurğusuna, fonetik, leksik və qrammatik normalara bəzən kifayət qədər diqqət yetirilmir. Halbuki efir dili cəmiyyətə nümunə olmalıdır, çünki milyonlarla tamaşaçı onu eşidir, ondan öyrənir. Doğrudan da, əgər bir sözün bizdə qarşılığı varsa, xarici sözlər işlədilməməlidir”.

G.Əkbərova sonda gənc diktorlar, aparıcı və jurnalistlərə vurğu lüğətlərindən daha çox istifadə etməyi tövsiyə edib: “Çünki düzgün vurğu, aydın tələffüz və ədəbi dilə sadiqlik efir mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir. Ana dilimiz bizim milli sərvətimizdir. Onu qorumaqla biz öz kökümüzü, tariximizi və gələcəyimizi qoruyuruq”.

Mətbuat Şurası sədrinin müavini Səadət Məmmədova isə çıxışında bildirib ki, nitq mədəniyyəti hazırda orta təhsil bazasında kifayət qədər yer almır:

“Biz indi internet dilində danışan bir nəsil ilə üz-üzəyik. Sosial media dili ilə efir dili arasında sərhədlər çox böyükdür. Bizim efirdə Azərbaycan dilində danışanda onu köhnə dəb adlandırırlar”.

O qeyd edib ki, ilkin təhsil həm də düzgün danışmağı öyrətməlidir:

“Mən “həsəd” və “həsrət” sözünü bir-birindən fərqləndirə bilməyən gənclər görmüşəm və təəccüblənmişəm ki, bunu necə bilməyə bilər. Azərbaycan yeganə ölkədir ki, biz ana dilimizin içərisinə yad sözlər qatanda düşünürük ki, daha savadlı görünürük”.

AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru Nadir Məmmədli çıxışı zamanı bildirib ki, hazırda 50 milyona yaxın insan Azərbaycan dilini bilir, lakin dilin normalarını yaxşı bilənlərin sayı 10 milyon civarındadır:

“Azərbaycan dilinin normalarını qorumalıyıq. Dilimizin bütün üslubları işləkdir. Lakin bədii ədəbiyyata, elmi üsluba yeni sözlər gəlmir, rəsmi üsluba yeni terminlər daxil olmur. Cəmiyyətdə nə baş verirsə, publisistik üslub pozulanda baş verir”.

Nadir Məmmədlinin sözlərinə görə, insanlar ad seçərkən çox zaman mənasına diqqət etmirlər: “Hazırda biz orfoqrafiya lüğətini hazırlayırıq. 82 min sözdən danışırıq. Amma indiyədək Azərbaycan dilinin korpusu yaradılmayıb. Niyə? Çuvaş kimi kiçik xalqın belə dil korpusu var. Dilə müxtəlif yollarla söz gəlir. Əşya dilə söz gətirir. Əcnəbi sözləri dilimizə gətirməzdən əvvəl əvvəlki lüğətlərimizə baxmalıyıq. Alınma söz ehtiyacdan dilə gəlir, amma əcnəbi söz çox vaxt yad parça kimi gözümüzə girir”.

Lamiyə Məmmədova