Ekspert: Maskla münaqişə ABŞ ın orbit qruplaşmasını yerləşdirməsini çətinləşdirə bilər

ABŞ Prezidenti Donald Tramp ilə "SpaceX"in qurucusu İlon Mask arasında yaranan ziddiyyətlər, əgər bu fikir ayrılığı sadəcə mediaya hesablanmış və ya siyasi texnologiya aləti deyilsə, Yerin ətrafında yerləşdirilməsi planlaşdırılan orbit qruplaşmasının formalaşmasında ciddi texniki problemlərə səbəb ola bilər.

Bizimyol.info xəbər verir ki, bu barədə ölkə mətbuatına müsahibəsində Rusiya Prezidenti yanında Xalq Təsərrüfatı və Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Hüquq və Milli Təhlükəsizlik İnstitutunun hərbi eksperti, Rusiya Elmlər Akademiyasının Latın Amerikası İnstitutunun baş elmi işçisi Aleksandr Stepanov deyib.

"Əgər bu münaqişə doğrudan da real xarakter daşıyırsa və yalnız mediaya hesablanmayıbsa, o zaman bu, müxtəlif yüksəkliklərdə yerləşdiriləcək orbit qruplaşmasının, o cümlədən "Starlink" peykləri, onun hərbi-kəşfiyyat variantı olan "Starshield" və gələcəkdə nəzərdə tutulan "Golden Dome" (Qızıl günbəz) hava hücumundan müdafiə və raketdən müdafiə sisteminin yerləşdirilməsi üçün texniki baxımdan ciddi problemlərə yol aça bilər", – deyə ekspert bildirib.

Stepanovun sözlərinə görə, hazırda ABŞ hökumətinin əsas qurumları — o cümlədən Pentaqon, NASA və Milli Coğrafi Kəşfiyyat Agentliyi — peyklərin orbitə çıxarılması üçün əsasən məhz Maskın rəhbərlik etdiyi "SpaceX" şirkətinin imkanlarına arxalanır. Ekspert qeyd edir ki, ötən il müxtəlif növ kosmik aparatlarla 137 buraxılış həyata keçirilib, bu il isə bu sayın 180-ə çatdırılması planlaşdırılır və hər il bu sayın artırılması gözlənilir.

Peyklərin buraxılması imkanlarının təkcə mülki "Starlink" layihəsi üçün deyil, həm də ABŞ Müdafiə Nazirliyi üçün hazırlanan "Starshield" layihəsi və Trampın son zamanlar elan etdiyi "Golden Dome" proqramı çərçivəsində nəzərdə tutulan orbit komponentləri üçün də həlledici əhəmiyyət daşıdığını qeyd edən Stepanov, "SpaceX"in bu prosesdə əsas oyunçu olduğunu vurğulayıb.

Bununla belə, ekspertin sözlərinə görə, "SpaceX" hökumət sifarişləri üçün yeganə buraxılış şirkəti deyil. 2025-ci ilin aprel ayına olan məlumata görə, ABŞ-ın "National Security Space Launch" (NSSL) Proqramının 3-cü mərhələsinin 2-ci xətti çərçivəsində 2025–2029-cu illəri əhatə edən strateji əhəmiyyətli hərbi missiyalar üçün buraxılış sifarişləri üç şirkət arasında bölüşdürülüb: "SpaceX", "ULA" (United Launch Alliance) və "Blue Origin". Bu müddət ərzində ümumilikdə 54 buraxılış planlaşdırılıb — onların 28-i (təxminən 60%) "SpaceX"ə, 19-u (35%) "ULA"ya, 7-si isə "Blue Origin"ə həvalə olunub. Müvafiq olaraq, kontrakt məbləğləri belə bölüşdürüləcək: "SpaceX" – 5,9 milyard dollar, "ULA" – təxminən 5,4 milyard dollar, "Blue Origin" – 2,4 milyard dollar.

"Bu, təkcə bir müqavilə çərçivəsində ayrılmış büdcədir. Bundan əlavə onlarla digər müqavilə var ki, onların əsas podratçısı məhz Maskın şirkətidir", – deyə Stepanov əlavə edib.

Əgər bu münaqişə gerçəkdən də destruktiv və aradan qaldırılması mümkün olmayan səciyyə daşıyarsa, o zaman Ağ Evin "SpaceX"lə bağladığı müqavilələri dondurması və şirkəti NASA, Pentaqon və ABŞ kəşfiyyat strukturlarının layihələrindəki maliyyələşdirmə prosesindən kənarlaşdırması ehtimalı yüksəkdir. Belə olacağı təqdirdə, "SpaceX" daxili (ABŞ) bazardan məhrum olar və bu, şirkətin orbitə daimi buraxılışlar həyata keçirmə imkanlarını ciddi şəkildə zəiflədər. Nəticədə, həm "Falcon Heavy", həm də Mars missiyası üçün nəzərdə tutulan "Starship" kimi ağır raketdaşıyıcıların sınaq və təkmilləşdirmə prosesi sual altına düşə bilər.

Əsas buraxılış vasitəsi olan "Falcon 9" raketi də belə bir ssenaridə effektivliyini itirə bilər. Çünki hökumət maliyyələşdirilmədən, öz hesabına bu qədər buraxılışı və əməliyyat xərclərini təmin etmək, ən əsası isə yetərli sifarişlər almaq faktiki olaraq mümkün deyil, – deyə ekspert bildirib.

Qadir, Bizimyol.info