Emal edilmiş qidalarla əlaqəli vaxtından əvvəl ölüm hallarına dair qlobal tədqiqat nəticələri açıqlanıb

Bakı, 2 may, AZƏRTAC

Yeni nəşr olunmuş beynəlxalq tədqiqatın nəticələri göstərir ki, həddindən artıq emal olunmuş qidaların (UPF – ultra-processed foods) istehlakı bir çox ölkədə qarşısı alına bilən vaxtından əvvəl ölüm hallarının əsas səbəblərindən biridir. Araşdırma “American Journal of Preventive Medicine” jurnalında yayımlanıb və “Elsevier” tərəfindən dərc olunub.

AZƏRTAC “Science Daily” portalına istinadla xəbər verir ki, tədqiqat səkkiz ölkəni – Avstraliya, Braziliya, Kanada, Çili, Kolumbiya, Meksika, Böyük Britaniya və ABŞ-ı əhatə edən milli səviyyədə təmsil olunan pəhriz və ölüm məlumatlarının təhlilinə əsaslanır. Nəticələr UPF-lərin pəhrizdəki payının artması ilə bütün səbəblərdən ölüm riskinin əhəmiyyətli dərəcədə artdığını ortaya qoyur.

Araşdırmanın əsas müəllifi, Braziliyanın “Fiocruz” təşkilatının mütəxəssisi doktor Eduardo Oqüsto Fernandes Nilson bildirib ki, UPF-lər tərkibində yüksək səviyyədə natrium, şəkər, trans yağlar, emulqatorlar, süni dadlandırıcılar və digər əlavələr olan, qida dəyəri aşağı sənaye məhsullarıdır. Bu tərkib elementləri birbaşa olaraq insan sağlamlığına mənfi təsir göstərməkdədir.

Araşdırma nəticələrinə görə, pəhrizdə UPF-lərin 10 faiz artımı ölüm riskini 3 faiz artırır. ABŞ-da aparılmış modelləşdirmə nəticəsində yalnız 2018-ci ildə 124 min qarşısı alına bilən vaxtından əvvəl ölüm hadisəsinin UPF istehlakı ilə əlaqəli olduğu hesablanıb. Ümumilikdə isə UPF-lərlə əlaqələndirilən ölüm faizinin ölkəyə görə, 4 faizdən 13 faizə qədər dəyişdiyi müəyyən edilib.

Tədqiqat, həmçinin göstərir ki, UPF-lərin yüksək istehlakı ürək-damar xəstəlikləri, piylənmə, şəkərli diabet, bəzi onkoloji xəstəliklər və depressiya kimi 30-dən çox sağlamlıq problemi ilə əlaqələndirilir. Bu, ilk dəfə olaraq müxtəlif ölkələrdə UPF istehlakının bütün səbəblərdən erkən ölümə təsirini bu qədər geniş miqyasda araşdıran işdir. E.Nilson əlavə edir ki, yüksək gəlirli ölkələrdə UPF istehlakı son onillikdə sabit səviyyədə qalsa da, aşağı və orta gəlirli ölkələrdə bu qidalara tələbat davamlı şəkildə artır. Bu tendensiya UPF istehlakının tənzimlənməsi və təzə, minimal işlənmiş, ənənəvi qidalara əsaslanan pəhrizlərin təşviq edilməsi üçün qlobal səviyyədə təcili siyasətlərin formalaşdırılmasını zəruri edir.

Araşdırma nəticələri sağlam qidalanmanı dəstəkləyən tənzimləyici və fiskal siyasətlərin vacibliyini və sənaye üsulu ilə hazırlanmış qida məhsullarının qlobal ictimai sağlamlığa potensial təhlükəsini bir daha üzə çıxarır.