ƏSƏDİ DEVİRMƏKDƏ OLAN COLANİ KİMDİR? Onun vədlərinə inanmaq olarmı? AzPolitika onlayn siyasiictimai qəzet

Əsəd rejimini devirməkdə olan “Heyət Təhrir əl-Şam” (HTŞ) və ya “Dəməşqin Azadlıq Heyəti” kimi tanınan müxalif silahlı qruplaşma bütün dünyanın diqqət mərkəzinə gəlib. Qruplaşma rəhbərliyi əsas hədəfin Əsəd rejimini devirmək olduğunu bildirsə də, hətta Suriya prezidentinin bir çox müxalifləri də qorxur ki, cihadçılar onu devirməklə yanaşı, “Taliban”ın Əfqanıstanda qurduğuna bənzər fundamentalist islam nizamı tətbiq etsinlər. 

Nəzərə alsaq ki, “Heyət Təhrir əl-Şam” 2011-ci ildə “Əl-Qaidə”nin qolu kimi yaradılıb, onda bu qorxunun səbəbsiz olmadığını düşünməliyik. HTŞ rəhbəri Əbu Məhəmməd Colani ölkənin bütün sakinlərinə qarşı tolerant münasibət və mötədil sosial və dini siyasət vəd edir.

Bəs Əbu Məhəmməd Colani kimdir, onun vədlərinə etibar etmək olarmı?

Mühəndis oğlu, “Əl-Qaidə”nin tələbəsi

Colani (doğum adı Əhməd Hüseyn əl-Şaraa) 1982-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanının paytaxtı Ər-Riyadda anadan olub, atası burada neft sənayesində mühəndis işləyib. Ailə 1989-cu ildə Suriyaya qayıdıb və Dəməşq yaxınlığında məskunlaşıb. Onun Suriyadakı uşaqlığı haqqında çox az şey məlumdur. 2003-cü ildə 19 yaşında İraqa gedib, özünün dediyi kimi ABŞ-nin işğalına müqavimət göstərmək üçün “Əl-Qaidə” sıralarına qoşulduğu zaman cihadçılar arasında şöhrət qazanmağa başlayıb. 2006-cı ildə İraqda ABŞ qüvvələri tərəfindən həbs edilib və təxminən 5 il həbsdə yatıb. Azadlığa çıxandan dərhal sonra “Əl-Qaidə” ona Suriyada filial yaratmağı tapşırıb. 2012-ci ildə Suriyada Colaninin rəhbərliyi altında yaradılan “Cəbhət ən-Nusra” qrupu İraqdakı “İslam Dövləti”nin gələcək lideri Əbu Bəkr əl-Bağdadi ilə fəaliyyətini koordinasiya edərək, qısa zamanda böyük nüfuz qazandı.

“Əl-Qaidə” ilə yollar ayrılır

Əbu Məhəmməd Colani 2014-cü ildə “Əl-Qaidə”nin rəhbəri kimi televiziyaya verdiyi ilk müsahibəsində Suriyanın onun nəzarətinə keçəcəyi halda, ölkənin İslam qanunlarının şərhinə uyğun yaşayacağını bəyan edib. O, həmçinin ölkədə xristianlar və ələvilər kimi azlıqlara yer olmayacağını bildirib. Suriya azlıqlarının nümayəndələri HTŞ-nin yüksəlişi ilə bağlı həyəcanlarını izah edərkən məhz bu sözləri xatırlayırlar.

Bununla yanaşı 2016-cı ildən başlayaraq Colani ideoloji olaraq “Əl-Qaidə”dən uzaqlaşmağa başladı. Qlobal xilafət yaratmaq ideyası kənara qoyuldu. O, daha çox Suriya daxilində öz qrupunun mövqelərini gücləndirməyi əsas hədəf seçdi. Beləliklə, Colaninin başçılıq etdiyi və onun “Cəbhət Fateh əl-Şam” adlandırdığı kiçik qrup “Əl-Qaidə”nin bir qolu olaraq qalan “Ən-Nusra Cəbhəsi”ndən ayrıldı. 2017-ci ilin əvvəlində isə minlərlə üsyançı Hələbi işğal edən hökumət qoşunlarından qaçaraq, Colaninin həmin an olduğu İdlibə toplaşdı və onun ətrafında birləşdi, beləliklə də “Heyət Təhrir əl-Şam” qruplaşması meydana çıxdı.

Colaninin məqsədləri və onlara nail olmaq üsulları

“Heyət Təhrir əl-Şam”in yaranması ilə Colani hər cür yolla özünü digər silahlı qruplardan ayırmağa çalışıb və bununla da Suriyanın taleyində özünəməxsus missiyasını önə çəkib. HTŞ-nin bəyan etdiyi əsas məqsəd Suriyanı Əsədin avtoritar hökumətindən azad etmək və “İran silahlılarını” ölkədən çıxarmaqdır. Eyni zamanda, qrupun məqsədlərinə İslam qanunlarının öz şərhinə uyğun dövlət yaratmaq daxildir. Colani 2014-cü ildə, hələ “Əl-Qaidə” sıralarında olarkən eyni şeydən danışmışdı. Bu o deməkdirmi ki, onun fəlsəfəsi o vaxtdan bəri dəyişməyib? Suriyalı fəalların, jurnalistlərin və bir sıra Suriya icmalarının nümayəndələrinin ifadələrinə əsasən, HTŞ öz nəzarəti altında olan əraziləri “güclü əli” ilə idarə edir və müxalif fikirlərə dözmür. Həmçinin İdlib bölgəsində “Heyət Təhrir əl-Şam”ın siyasi müxaliflərə işgəncə verməsi faktları da var.

Terrorçu imicdən sivil islamçı görüntüsünədək

Maraqlıdır ki, 2021-ci ildən başlayaraq Colani öz qrupunun Qərbin gözündə imicini yaxşılaşdırmaq üçün hər cür cəhd edir. O, dəfələrlə qeyd edib ki, bir çox Qərb ölkələrinin “Heyət Təhrir əl-Şam”ı terrorçu adlandırması əbəsdir. Onun sözlərinə görə, təşkilatı “Əl-Qaidə” standartlarını tətbiq etmək, öldürmək, baş kəsmək niyyətində deyil, sadəcə Suriyanı xilas etmək istəyir.

Qruplaşma onu da bildirib ki, nəzarət etdiyi ərazilərdə qadınların üzlərini tamamilə örtməsini tələb etmir, siqaret çəkən kişilərə isə vərdişlərini davam etdirməyə icazə verilir. Qruplaşma öz internet kanallarında İdlib və digər işğal olunmuş ərazilərdəki xristianların təhdid və məhdudiyyət olmadan normal həyatlarını necə yaşadıqlarını göstərən videolar yayımlayır. Hələb arxiepiskopu Afram Maloui bu yaxınlarda bildirib ki, cihadçılarla razılaşaraq, şəhəri ələ keçirdikdən sonra dini mərasimlər əvvəlki qaydada keçiriləcək. Colani də bir neçə dəfə İdlib Universitetində tələbələrə müraciət edərək onları gələcək dövlətin yaradılmasına dəstək olaraq gördüyünü bildirib.

Suriya azlıqları, insan haqları fəalları və Qərb ümid edir ki, yaraqlılar xalqın rəğbətinə ehtiyac duymadıqları təqdirdə öz sözlərindən dönməyəcəklər.

Nəsimi

“AzPolitika.info”