Eyni küçə, fərqli faizlər: Restoranlarda xidmət haqqı necə əsaslandırılır?

Bakıda bir çox restoran müştərilərdən xidmət haqqı tutur. Bu, adətən, menyuda qeyd olunur, lakin məkana daxil olub əyləşdikdən sonra kiminsə xidmət haqqına etiraz edərək oranı tərk etməsi nadir hallarda müşahidə edilir. Ümumiyyətlə, cəmiyyətimizdə bu kimi narazılıqlar daha çox, passiv şəkildə - sadəcə, ətrafdakılara bildirməklə ifadə olunur.

Xidmət haqqı sabit deyil, restorandan-restorana dəyişir. Maraqlıdır ki, eyni küçədə fəaliyyət göstərən restoranlarda xidmət səviyyəsi oxşar olsa da, xidmət haqqı faizlərində ciddi fərqlər var. Məsələn, birində bu göstərici 3-5 faiz arasında dəyişirsə, digərində 11-15 faiz təşkil edir.

Bəs restoranların xidmət haqqı tətbiq etməyə qanuni əsası varmı? Menyuda bu barədə məlumat verilməsi kifayətdirmi? Müştəriyə əvvəlcədən xəbərdarlıq olunmazsa, əlavə ödəniş tələb edilə bilərmi? Xidmət haqqının tətbiqi hansı dövlət qurumunun nəzarətindədir? Bu sahədə vahid tənzimləmə varmı? Restoran sahibləri və əməkdaşlar xidmət keyfiyyətini necə əsaslandırmalı, peşəkarlıqlarını necə sübut etməlidirlər? Bu və digər sualların cavabını öyrənməyə çalışdıq.

Oxu.Az-a açıqlamasında Vəkillər Kollegiyasının üzvü, vəkil Hikmət Əliyev bildirib ki, hazırda qanunvericilikdə xidmət haqqının tutulması konkret şəkildə tənzimlənmir:

"Xidmət haqqını qadağan edən birbaşa hüquqi norma yoxdur, lakin burada əsas məsələ bu barədə məlumatın öncədən və aydın şəkildə müştəriyə bildirilməsidir. Xidmət haqqı menyuda açıq və görünən şəkildə göstərilməlidir. Bu halda müştərinin seçim haqqı olur. Əgər belə bir məlumat əvvəlcədən verilməyibsə və menyuda qeyd olunmayıbsa, bu halda xidmət haqqının tələb edilməsi qanunsuzdur".

Vəkilin sözlərinə görə, menyuda qeyd edilmədən hər hansı faiz tutulması, musiqi və digər əlavə xidmətlər üçün ödənişin istənilməsi qanunsuzdur:

"Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 445.1-ci maddəsinə əsasən, xidmət və ya məhsulun qiymətinin göstərilməməsi və ya düzgün tərtib olunmaması 800 manatdan 1 000 manatadək cərimə ilə nəticələnə bilər".

Azərbaycan Hotellər və Restoranlar Assosiasiyasının İdarə Heyətinin sədri Samir Dübəndi Oxu.Az-a açıqlamasında deyib ki, restoran sektorunu tənzimləyən vahid bir qurum yoxdur:

"Hazırda restoran işi ilə bağlı məsələlərə müxtəlif dövlət qurumları öz səlahiyyətləri çərçivəsində baxır, amma sektorda hüquqi boşluqlar çoxdur. Vahid bir qurum olmadığından xidmət haqqı da daxil olmaqla bir çox məsələ tənzimlənmir".

Onun sözlərinə görə, assosiasiya bu mövzuda müzakirələrə qatılmağa və dövlət qurumları ilə birgə həll yolları axtarmağa hazırdır:

"Əgər hansısa dövlət qurumu bu sahəni öz üzərinə götürərsə, biz də normativlərin formalaşmasında, qanunvericiliyin tənzimlənməsində iştirak etməyə və dəstək olmağa hazırıq".

Xidmət haqqı tətbiq etməyən bəzi restoranlar bunu müştəri itirməmək istəyi ilə əlaqələndirirlər, lakin Samir Dübəndi bu fikirlə razılaşmır:

"Bu, restoran biznesindən başı çıxmayan rəhbərlərin yanaşmasıdır. Təəssüf ki, bu sahədə peşəkar olmayan, amma rəhbər vəzifə tutan insanlar çoxdur. Menyuların hazırlanması, xidmət haqqının tətbiqi müəssisə rəhbərlərinin məsuliyyətidir".

Dübəndi qeyd edib ki, bu sahədə çalışanlar mütləq təlimlərə cəlb olunmalı və peşəyə uyğunluqlarını sübut etməlidirlər:

"Restoran sahəsində çalışan biri təkcə xidmət deyil, həm də əməyin təhlükəsizliyi və ətraf mühitin qorunması kimi məsələləri də bilməlidir. Bu sahədə də ixtisaslı kadrların olması vacibdir".

Samir Dübəndinin sözlərinə görə, Azərbaycanda peşə və kvalifikasiya standartları artıq mövcuddur:

"Bu standartlar qanunvericilikdə yer alsa da, hələ əməli şəkildə geniş tətbiq olunmur, amma yaxın gələcəkdə dövlət qurumları və ictimaiyyətin iştirakı ilə bu sahədə ciddi addımların atılacağı gözlənilir. Əgər proses indi başlasa, qısa müddət ərzində sektorda çalışan insanların bilik və bacarıqlarını artıra, daha peşəkar və uğurlu xidmət sahəsi yarada bilərik".

Aləmdə Nəsib