Fələstinin müstəqilliyi tanınsa, İsraillə münaqişə bitəcək? BMT də tarixi qərar qəbul edilə bilər

Böyük Britaniya, Kanada və bir sıra digər dövlətlər bu ilin sentyabr ayında keçiriləcək BMT Baş Assambleyasının sessiyasında Fələstinin müstəqil dövlət kimi tanınmasını dəstəkləyəcəklərini açıqlayıblar. Bu bəyanat uzun illərdir davam edən İsrail-Fələstin münaqişəsində yeni mərhələyə keçidin mümkünlüyünə işarə kimi qiymətləndirilir. Beynəlxalq ictimaiyyətin Fələstin məsələsində artan dəstəyi həm regionda sülh səylərinin güclənməsi, həm də Fələstinin dövlətçiliyinə hüquqi və diplomatik zəminin formalaşdırılması baxımından əhəmiyyətli hesab olunur. Bəs Fələstinin tanınması Yaxın Şərqdə sülh və sabitliyə, eləcə də İsrail-Fələstin münaqişəsinin həllinə necə töhfə verə bilər?

Mövzu ilə bağlı Oxu.Az-a danışan Yaxın Şərq ölkələri üzrə ekspert Vüqar Zifəroğlu bildirib ki, Fələstinin müstəqil dövlət kimi tanınması BMT Təhlükəsizlik Şurasının (BMT TŞ) sentyabr toplantısında Böyük Britaniya, Fransa və Kanada kimi iri dövlətlər tərəfindən dəstəklənərsə, bu, həm siyasi, həm də hüquqi baxımdan Yaxın Şərqdə mühüm dəyişikliklərə səbəb ola bilər:

"Bu tanınmanın bir neçə əsas təsir istiqaməti var. İlk növbədə vurğulamaq lazımdır ki, Fələstinin daha çox ölkə tərəfindən müstəqil dövlət kimi tanınması onun BMT-də tamhüquqlu üzv olmaq səylərinə legitimlik qazandıracaq. Bu, Fələstinə beynəlxalq hüququn subyekti kimi çıxış etmək imkanı verəcək. Məsələn, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsində (BCM) iddialar qaldırmaq, ya da BMT-nin digər təsisatlarında bərabərhüquqlu iştirak etmək kimi.

Fələstini Fransa, Böyük Britaniya və Kanada kimi aparıcı Qərb dövlətlərinin tanıması İsrailə qarşı siyasi təzyiqin artmasına da təkan verəcək. Çünki bu ölkələr uzun müddət İsrailin əsas tərəfdaşları olublar. Tanınma qərarları İsraili "iki dövlətli həll planı"na qayıtmağa məcbur edə bilər və Fələstin torpaqlarında yeni məskunlaşmaların qarşısını almaq üçün hüquqi və siyasi tədbirləri gücləndirə bilər. Bu qərar həm də "iki dövlətli həll" prinsipini yenidən beynəlxalq müzakirələrin mərkəzinə gətirə bilər. Hətta ABŞ-nin, açıq şəkildə tanımasa belə, bu prosesin qarşısını almaması diplomatik prosesə müsbət təsir göstərər. "İki dövlətli həll", yəni İsrail və Fələstinin sülh və təhlükəsizlik içində yanaşı yaşaması illərdir beynəlxalq ictimaiyyətin hədəfidir".

"Bu addım ərəb dünyasında müsbət qarşılanacaq və Qərb ilə müsəlman ölkələri arasında münasibətlərin müəyyən dərəcədə yumşalmasına səbəb ola bilər. Eyni zamanda, bu qərar İran, Türkiyə və Səudiyyə Ərəbistanı kimi region dövlətlərinin siyasətinə də təsir göstərə bilər. Onlar bu dəstəyi ya gücləndirəcək, ya da yeni vasitəçilik təşəbbüsləri ilə çıxış edəcəklər", - deyə ekspert əlavə edib.

Onun sözlərinə görə, tanınma münaqişəni təkbaşına həll etməz:

"Lakin diplomatik danışıqlara qayıdış üçün yeni əsas yarada bilər və Fələstin rəhbərliyinin beynəlxalq legitimliyini artırar. Bu, eyni zamanda, İsrail daxilində bu prosesə qarşı olan sağ-mərkəzçi qüvvələrin daha da sərtləşməsinə səbəb ola bilər. Burada əsas risk ondan ibarətdir ki, İsrailin bu məsələni birtərəfli addım kimi dəyərləndirib sülh danışıqlarından daha da uzaqlaşması mümkündür".

Müsahibimiz onu da diqqətə çatdırıb ki, Fələstinin tanınması Yaxın Şərqdə siyasi dinamikanı dəyişəcək və beynəlxalq hüququn aliliyini önə çıxaracaq:

"Bu addım, əgər ardınca diplomatik təşəbbüslər, vasitəçilik cəhdləri və konkret sülh planları ilə müşayiət olunarsa, İsrail-Fələstin münaqişəsinin həllinə müsbət töhfə verəcək. Əks halda, bu tanınma simvolik qalmaq riski daşıyır".

Mərahim Nəsib