Fəqirlikdən milyonçuluğa: həyatı faciə ilə sonlanan xeyriyyəçi Murtuza Muxtarov VİDEO

Var-dövləti, nəcibliyi və xeyirxahlığı ilə bir çox insana ümid və dayaq olub. Yardıma ehtiyacı olanlara əl uzadıb, təhsil almaq arzusunda olanlar üçün məktəblər inşa etdirib, təqaüdlər təsis edib. Uşaqlıq illərində özü yaşaya bilmədiyi səadəti başqalarının yaşamasını arzulayan arabaçı oğlu, milyonçu Murtuza Muxtarov...

Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Şəmsi Əsədullayev, Musa Nağıyevdən sonra milli Azərbaycan burjuaziyasının və neft sənayesinin görkəmli nümayəndəsidir. 

1857-ci ildə Bakının Əmircan kəndində arabaçı ailəsində dünyaya gəlib. Uşaqlıq illərində qardaşı Bala Əhmədlə birlikdə araba karvanı ilə Bakıdan Tiflisə kirayə yük daşıyırmış. 1874-cü ildə arabasını satan Murtuza Balaxanı və Zabrat kəndləri ətrafında salınan mədənlərdən birində fəhləlik etməyə başlayır. Martov adlı bir sahibkar onun iradə və bacarığını görərək Murtuzaya mexaniki alət və cihazların sirlərini öyrədir. Qısa zamanda onu usta təyin edir.

Bir müddətdən sonra sahibkar qocaldığından Zabratdakı qazma avadanlığını, emalatxanasını ona satıb Rusiyaya gedir. 

Muxtarov 1890-cı ildə öz kontorunu "Muxtarov podratı" adlandıraraq onu daha da genişləndirir. Qazma avadanlığını təkmilləşdirərək Abşeronda ilk dəfə olaraq 1100 metrlik quyu qazdırır. Qroznıda və Maykopda kontorunun filialını açır.

Murtuza Muxtarov bizə əzəmətli binalar miras qoyub. Bakı şəhərində, onun ətraf kəndlərində, eləcə də Rusiyanın müxtəlif şəhərlərində və Avropanın bəzi ölkələrində bu günədək qorunub saxlanılan bir çox tikililər onun adı ilə bağlıdır. 1910-cu ildə doğulduğu Əmircan kəndində inşa etdirdiyi məscid isə bu gün də memarlıq üslubu və əzəməti ilə diqqət çəkir.

M.Muxtarovun ilk ailə həyatı çox faciəli olub. O ilk dəfə Qönçənaz adında bir xanımla evlənir, ondan 2 qızı dünyaya gəlir. Murtuza Muxtarov səfərdə olarkən uşaqlar xəstələnir, onlar vaxtında müalicə edilmədiyinə görə qızların hər ikisi xəstəlikdən tələf olurlar. Neft sahibkarı səfərdən qayıdıb bu bədbəxtliyə tab gətirə bilmir və Qönçənazı evdən qovur. 

M.Muxtarov Vladiqafqaza səfəri zamanı orada Liza xanım Tuqanova ilə evlənir. Liza xanım Vladiqafqazlı general Tuqanovun ortancıl qızı olub. Onların aralarında yaş fərqi çox idi və öz övladları olmasa da, bir çox uşaqlara qəyyumluq etmiş, oxudub savad vermişdilər. Aktrisa Fatma Muxtarovanı övladlığa götürüblər.

Azərbaycanın məşhur neft milyonçularından biri olan Murtuza Muxtarovun ölümü də həyatı kimi faciəli və qəhrəmanlıqla sona yetir. 1920-ci ildə XI Qızıl Ordu Bakıya daxil olduqda aprel ayının 15-də Ordunun iki silahlısı bəyin indiki M.Muxtarov küçəsi 6-da yaşadığı Səadət sarayındakı evinin qapısını sındırıb zala daxil olurlar, onun təslim olmasını tələb edirlər. O, bolşeviklərin atla evinə daxil olmasını özünə təhqir hesab edir. Buna dözməyib tüfəngi götürüb 1 gülləni Anasov adlı bir bolşevikə vurub öldürür, 2-ci gülləni isə özünə vurur. Murtuza Muxtarovu Əmircanda tikdirdiyi məscidin həyətində dəfn edirlər. 

Muxtarov Bakının demək olar ki, bütün xeyriyyə cəmiyyətlərində yaxından iştirak edir və maddi köməyini əsirgəmirdi. Bütün bunlar neft milyonçusu kimi tanınan Murtuza Muxtarovun Azərbaycan xalqına göstərdiyi təmənnasız xidmətlərin sadəcə bir hissəsidir. Onun adı bu gün də zəhmətin, xeyirxahlığın və mərdliyin simvolu kimi yaddaşlarda yaşayır.

Həmidə İbrahimova