Gəncləşmək və uzun ömür: Cərrahların yox, öz əlinizdədir

Uzunömürlülüyə maraq müxtəlif vasitəsitələrlə "cavanlaşma" vəd edən bütöv bir sənayeni yaradıb. Lakin tədqiqatlar göstərir ki, ömrü uzatmaq və qocalmanı yavaşlatmaq daha asandır.

“Cebheinfo.az”-ın "The Conversation" qəzetinə istinadən məlumatına görə, bahalı məhsullar almaqdansa, davranışı dəyişdirmək lazımdır.

Bir insanın iki yaşı var. Biri xronolojidir, bu, yaşadığı illərin sayını əks etdirir. İkincisi isə biolojidir, bu, bədənin faktiki vəziyyətini göstərir: hüceyrələrin nə qədər yaxşı işləməsi, DNT zədələnməsinin dərəcəsi və sistemlərin nə qədər tez köhnəlməsi bura daxildir. Bioloji yaş ən çox xəstəlik riski və ömür uzunluğu ilə əlaqələndirilir. Bu gün onu hətta tüpürcək epigenetik testi ilə də müəyyən etmək olar. İndi isə alimlər deyirlər ki, onu həm də dəyişdirmək olar.

Tədqiqatlar sübut edib ki, müntəzəm fiziki fəaliyyət bioloji yaşı əhəmiyyətli dərəcədə "geriyə çevirir". Bir təcrübədə qeyri-aktiv insanlar həftədə üç dəfə bir saat idman etməyə başlayıblar, onların bioloji yaşı iki il azalıb. Qarışıq güc və aerobik məşqlər DNT -yə təsir göstərir və əsas bədən funksiyalarından məsul olan genlərin bağlanmasını yavaşladır.

Pəhriz də əhəmiyyətli rol oynayır. Təxminən 2700 qadın üzərində aparılan təhlil göstərib ki, cəmi 6-12 ay ərzində daha sağlam qidalanmaya keçmək qocalmanı orta hesabla 2,4 il yavaşlatır. Tərəvəz, meyvə, tam taxıl, balıq və sağlam yağlarla zəngin olan pəhriz iltihabı azaldır, DNT-ni qoruyur və hüceyrələrin daha effektiv şəkildə bərpasına kömək edir.

Alimlər yuxunu sağlam qocalmanın ən güclü proqnozlaşdırıcılarından biri kimi qeyd edirlər. Gecə yuxusu DNT-nin bərpasını təşviq edir, hormonları tənzimləyir, iltihabı azaldır və sinir sistemini yenidən işə salır. Beş saatdan az yatan insanlarda diabet, ürək xəstəliyi, xərçəng və demensiya inkişaf etmə ehtimalı daha yüksəkdir. Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, gecə növbəsi iş bioloji yaşı təxminən bir il artırır.

Siqaret, veyp çəkmək və spirtli içkilər qocalmanı sürətləndirir. Siqaret çəkmək ağciyərləri 4-5 il qocaldır. Alkoqol hətta kiçik dozalarda belə qocalmanı sürətləndirir, tədricən DNT-yə zərər verir və iltihabı artırır.

Alimlər stressi əsas amil kimi müəyyən edirlər. Xroniki stress hormonal balansı pozur, immun funksiyasını pozur və hüceyrə qocalmasını sürətləndirir. Bir araşdırmada həftədə 40 saatdan çox işləyən insanların bioloji yaşı təxminən iki il daha çox olub. Stress insana həm birbaşa, həm də dolayı yolla təsir göstərir, yuxunu pozur, sağlam olmayan vərdişləri tətikləyir və həddindən artıq yeməyə səbəb olur.

Alimlər vurğulayırlar ki, hətta kiçik dəyişikliklər belə bioloji yaşı dəyişdirir. Genetika və şərait rol oynasa da, qocalma tempi əsasən insanın öz əlindədir.

Xəzər
“Cebheinfo.az”

Problemlərinizi bizə yazın, şahidi olduğunuz hadisələri çəkib göndərin