Hansı hallarda tələbələrə təhsil krediti verilməyə bilər? AÇIQLAMA

Tələbə təhsil kreditləri dünyanın bir çox ölkəsində gənclərin təhsil almaq imkanlarını artırmaq və maliyyə yükünü azaltmaq məqsədilə geniş tətbiq olunur. Azərbaycanda da bu mexanizmin tətbiqi tələbələrin ali və orta ixtisas təhsili almasını dəstəkləmək üçün mühüm bir vasitədir. Lakin bəzi hallarda tələbələrə kredit verilmədiyi ilə bağlı şikayətlər səslənir ki, bu da məsələnin daha dərindən araşdırılmasını tələb edir. Təhsil kreditlərinin rədd edilməsinin bir neçə əsas səbəbi ola bilər və bu səbəbləri nəzərdən keçirmək tələbələrin bu imkanlardan daha yaxşı yararlanması üçün əhəmiyyətlidir.

Bəs görəsən hansı hallarda tələbələrə təhsil krediti verilməyə bilər?

Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov Sonxeber.az – a açıqlama verib:

"Dünya təcrübəsinə nəzər yetirsək, tələbə kreditləri ilə bağlı tətbiq olunan şərtlərin əsasən tələbənin akademik göstəricilərinə, ailəsinin maliyyə vəziyyətinə və müraciət zamanı təqdim etdiyi sənədlərin düzgünlüyünə əsaslandığını görərik. Məsələn, ABŞ-da tələbə kreditlərinin rədd edilməsinin əsas səbəblərindən biri, tələbənin kredit tarixi ilə bağlı qeyri-münasib məlumatların mövcud olmasıdır. Federal Tələbə Yardımı Bürosunun məlumatına görə, 2022-ci ildə təxminən 21% tələbə kredit müraciəti yalnız sənəd çatışmazlığı və ya səhvlər səbəbindən rədd edilib. Bu, tələbə kreditləri ilə bağlı məlumatlılığın artırılmasının nə qədər vacib olduğunu göstərir.

Azərbaycanda tələbə təhsil kreditləri iki əsas kateqoriyaya bölünür: sosial və standart kreditlər. Sosial kreditlər aztəminatlı ailələrdən olan və yüksək akademik göstəricilərə malik tələbələr üçün nəzərdə tutulub. Əgər tələbənin ailəsinin gəliri kifayət qədər yüksəkdirsə və o, sosial dəstəyə ehtiyacı olmadığını sübut edən sənədlər təqdim edibsə, bu kreditin rədd edilməsinə səbəb ola bilər. Təhsil Nazirliyinin məlumatlarına əsasən, sosial kreditlərə müraciət edənlərin təxminən 15%-i ailə gəliri ilə bağlı uyğunluq tələblərinə cavab vermədiyinə görə kredit ala bilmir.

Akademik göstəricilər də mühüm rol oynayır. Təhsil kreditləri yalnız akademik göstəricilərini yüksək səviyyədə saxlayan tələbələrə verilir. Məsələn, sosial təhsil kreditlərinə müraciət edən tələbələrin GPA göstəricisi müəyyən edilmiş həddən aşağıdırsa, bu, kreditin rədd edilməsinə səbəb ola bilər. Bu yanaşma tələbələrin akademik motivasiyasını artırmaq məqsədi daşıyır. Məsələn, Finlandiyada tələbə kreditləri yalnız təhsil proqramını vaxtında bitirmək ehtimalı yüksək olan tələbələrə verilir ki, bu da sistemin effektivliyini artırır.
Sənədlərin düzgün təqdim edilməməsi də tez-tez rast gəlinən problemlərdəndir. Təhsil kreditlərinə müraciət zamanı tələb olunan sənədlər, məsələn, ailə gəliri haqqında arayış, akademik göstəricilər barədə məlumat və digər sənədlər tam və düzgün təqdim edilməlidir. Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, 2022-ci ildə təhsil kreditlərinə edilən müraciətlərin 10%-dən çoxu sənədlərin natamam və ya səhv olması səbəbindən qəbul edilməyib. Bu, tələbələrin müraciət etməzdən əvvəl şərtlər və tələblərlə bağlı kifayət qədər məlumatlı olmadığını göstərir.

Tələbənin təhsil aldığı təhsil müəssisəsi və ya ixtisas da kredit alma şansına təsir edə bilər. Azərbaycanda təhsil kreditləri yalnız akkreditasiya olunmuş təhsil müəssisələrində təhsil alan tələbələrə verilir. Əgər tələbənin təhsil aldığı universitet və ya ixtisas müvafiq akkreditasiyaya malik deyilsə, kredit müraciəti rədd edilə bilər. Beynəlxalq təcrübədə də bu yanaşma geniş yayılmışdır. Məsələn, Kanadada tələbə kreditləri yalnız hökumət tərəfindən tanınan proqramlarda təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulur.
Təhsil kreditlərinin rədd edilməsi ilə qarşılaşan tələbələr bu qərarı dəqiqləşdirmək və problemin həllini tapmaq üçün müvafiq qurumlara müraciət edə bilərlər. Azərbaycanda bu məsələdə əsas qurum Təhsil Nazirliyi və onun tabeliyində olan Təhsil Tələbə Krediti Fondu dur. Rədd qərarı ilə bağlı məlumat tələb edilə bilər və lazımi sənədlərin yenidən təqdim olunması ilə problem aradan qaldırıla bilər.

Nəticə etibarilə, təhsil kreditlərinin rədd edilməsinin qarşısını almaq üçün tələbələrin müraciət etməzdən əvvəl şərtlərlə tanış olması, lazımi sənədləri tam şəkildə təqdim etməsi və akademik göstəricilərini yüksək səviyyədə saxlaması vacibdir. Təhsil kreditləri yalnız maliyyə dəstəyi deyil, həm də təhsilə olan marağı və motivasiyanı artırmaq üçün təsirli bir vasitədir. Azərbaycanda bu sistemin daha effektiv olması üçün tələbələrin məlumatlandırılması və kredit şərtlərinin şəffaflığının təmin edilməsi vacibdir. Belə yanaşma həm tələbələrin, həm də təhsil sisteminin inkişafına müsbət təsir göstərə bilər".

Çiçək Sadatova