İlmə ilmə yaşayan tarix: Qarabağ xalçaları VIDEOREPORTAJ

Bakı, 6 fevral, AZƏRTAC

Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin qapısından içəri daxil olanda bizi rənglərin və naxışların sehrli dünyası qarşılayır. Hər biri ilmə-ilmə toxunmuş, əsrlərin yaddaşını özündə yaşadan xalçalar sanki zamana meydan oxuyur. Qarabağ xalçalarının bənzərsiz gözəlliyi burada ayrı bir atmosfer yaradır. Muzeydə addımladıqca Azərbaycan xalçaçılıq sənətinin zənginliyinə, naxışların dərinliyinə və bu sənətə hopmuş tarixə bir daha valeh oluruq.

Burada Qarabağ xalçaları ilə yaxından tanış olarkən hər bir nümunənin öz hekayəsi olduğunu hiss edirik. Hər ilmədə bir ruh, hər naxışda bir tarix yaşayır. Qarabağ xalçalarının incəliyi, rəng harmoniyası, böyük ölçülərdə toxunması və zəngin süjet xəttinə malik olması onu digər xalçalardan fərqləndirir. Xalçaların üzərində xalq nağıllarından, dastanlardan və hətta tarixi hadisələrdən bəhs edən süjetlər öz əksini tapıb. “Rüstəm və Zöhrab” dastanından tutmuş Molla Nəsrəddin obrazına qədər müxtəlif motivlər Qarabağ xalçalarında əks olunub.

AZƏRTAC-ın müxbiri Milli Xalça Muzeyində olub, Qarabağ xalçaları barədə ətraflı məlumat əldə edib.

Əməkdar rəssam, professor Məmmədhüseyn Hüseynovla söhbət zamanı o, Azərbaycan xalçaçılığının geniş bir məfhum olduğunu bildirir: “Azərbaycan xalçaçılığı çox zəngindir. Biz açıq şəkildə deyə bilərik ki, ən qədim xalça nümunələrinin və xalçaçılıq alətlərinin tapıldığı ərazilər bizim coğrafiya ilə uzlaşır və dünya alimləri də bunu təsdiqləyir. Azərbaycan xalçaçılığını dörd böyük növ üzrə tanıyırıq və Qarabağ xalçaçılığı bu təsnifatın üçüncüsüdür. Lakin Qarabağ xalçalarının daxilində üç əsas qrup - Şuşa qrupu, Cəbrayıl qrupu və Qarabağ qrupu mövcuddur. Eyni zamanda, Qarabağ xalçaları təkcə bədii dəyəri ilə deyil, həm də tariximizin, mədəni kimliyimizin və milli yaddaşımızın daşıyıcısı kimi mühüm əhəmiyyətə malikdir”.

Qarabağ xalçaçılığının əsas fərqi onun iri ölçülü toxunmasıdır. Dəst xəli-gəbələrin hazırlanması, sıx toxunuş texnikası və xüsusi rəng ahəngi ilə seçilir. Bu barədə danışan Məmmədhüseyn Hüseynov Qarabağ xalçalarının bədii və texniki xüsusiyyətlərindən də bəhs edir. Deyir ki, Qarabağ xalçalarında rənglərin harmoniyası çox mühümdür. Burada qırmızı, mavi, yaşıl və sarı rənglərin xüsusi ahəngi müşahidə edilir. Bundan başqa, Qarabağ xalçalarının üzərində müxtəlif süjetlər yer alır. Nağıllardan, dastanlardan gələn motivlər burada əks olunub. Məsələn, Osmanlı paşalarının, Molla Nəsrəddin obrazının əks olunduğu xalçalar var. “Qarabağ xalçalarının bu qədər zəngin olması təsadüfi deyil. Bu gün dünyanın bir çox muzeylərində Qarabağ xalçaları saxlanılır. O cümlədən, Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi Qarabağ xalçalarına dair geniş kolleksiyaya malikdir. Xarici turistlər və yerli sənətsevərlər Qarabağ xalçalarını yaxından görmək, onları daha dərindən öyrənmək istəyəndə ilk ünvan olaraq Xalça Muzeyinə üz tuturlar”, - deyə o əlavə edir.

Azərbaycan xalçaçılıq sənətinə dövlətimiz tərəfindən xüsusi diqqət və qayğı göstərilir. 2010-cu ildə Azərbaycan xalça sənəti Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın dəstəyi ilə UNESCO-nun “Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi üzrə reprezentativ siyahısı”na daxil edilib. Bu, Azərbaycan xalçaçılıq sənətinin beynəlxalq miqyasda tanınmasına və qorunmasına mühüm töhfə olub.

Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi xalçaçılıq sənətinin yaşadılması və tədqiqi sahəsində mühüm rol oynayır. Muzeydə Qarabağ xalçaları da daxil olmaqla, Azərbaycanın müxtəlif bölgələrinə aid nadir xalça nümunələri saxlanılır və nümayiş etdirilir. Bu təşəbbüslər sayəsində Qarabağ xalçaları dünya miqyasında tanıdılır, qədim toxuculuq ənənələri gələcək nəsillərə ötürülür və xalçaçılıq sənəti Azərbaycanın mədəni kimliyinin ayrılmaz hissəsi kimi yaşadılır.

Bu gün Qarabağda xalçaçılıq ənənələrinin yenidən dirçəldilməsi istiqamətində mühüm işlər görülür. Xalçaçılar azad olunmuş ərazilərdə qədim texnikaları qoruyaraq yeni nümunələr ərsəyə gətirir, Qarabağın bənzərsiz naxışlarını yaşadırlar. Hər bir Qarabağ xalçası gələcək nəsillərə buraxılan dəyərli mirasdır – mədəniyyətimizi, kimliyimizi və tarixi yaddaşımızı yaşadan bir irs. O irs ki, onu qorumaq və gələcək nəsillərə ötürmək hər birimizin borcudur.