İnsan haqqında elm...

Dünya Antropologiya Günüdür

Hansısa elmi müddəanı qəbul və ya təkzib etmək üçün həqiqi məlumatlar olmalıdır. Belə məlumatlara yiyələnmək üçün isə müxtəlif elm sahələrinə müraciət etmək olar. Lakin bəşər tarixinin öyrənilməsində əvəzsiz rola malik elmlərin içində antropologiyanı xüsusi qeyd etmək lazımdır. Məlumdur ki, antropologiya insanları, onların mədəniyyətini və təkamülünü öyrənən sahədir.

Bu gün antropologiya hər bir ölkədə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çünki antropologiya təkcə qədim cəmiyyətlərin öyrənilməsi deyil, həm də mövcud ictimai formasiyalarla çox bağlıdır. Antropologiya sözü yunan mənşəli olub, hərfi mənası “insan haqqında elm” deməkdir. Termini ilk dəfə işlətmiş Aristotel bu söz altında daha çox insanın ruhi təbiətinin öyrənilməsini nəzərdə tuturdu.

Antropologiya zamanla böyüyüb, inkişaf etməli idi. Bunun üçün onun elmi “qidaya”, fədakar, qorxmaz alimlərin tədqiqatlarına ehtiyacı vardı. Ekspedisiya və arxeoloji qazıntılardan, dəqiq elmlərin tətbiqi ilə aparılan ölçmələrdən gələn biliklərlə zənginləşmə labüd idi. Bir sözlə Antropologiya artıq fəlsəfi söhbətlər, disputlar səviyyəsinə sığışmırdı. Burada insanın cismani, eləcə də orqanlarının quruluşunu dəqiq bilən, yəni onları təkcə təsvir edən deyil, həm də səbəb-nəticə əlaqələrini izah etmək iqtidarında olan alimlərə ehtiyac vardı. Anatomlar bu işin öhdəsindən layiqincə gələrək müasir antropologiyanın özəyini yarada bildilər.

Antropologiya insanın əmələ gəlməsində tarixi-ictimai amillərin əsas rol oynadığı üçün humanitar elmlərlə sıx əlaqədardır. İnsan morfologiyası, antropogenez və irqşünaslıq kimi əsas bölmələrdən ibarətdir. Xarici ölkələrdə etnoqrafiya və arxeologiya da antropologiyaya aid edilir.

2015-ci ildən bəri...

Yeri gəlmişkən, bu gün Dünya Antropologiya Günü kimi qeyd olunur. 2015-ci ildə Amerika Antropologiya Assosiasiyası tərəfindən təsis olunan bu gündə antropoloqlar və antropologiya təşkilatları tərəfindən müxtəlif tədbirlər, mühazirələr, seminarlar və sosial media kampaniyaları keçirilir. Bunların vasitəsilə bütün dünyada antropoloqlara, tələbələrə, pedaqoqlara və həvəskarlara antopologiyanın əhəmiyyəti vurğulanır. Eyni zamanda, müasir qlobal çağırışların həllində, mədəni müxtəlifliyin təşviqində və mədəniyyətlərarası anlaşmanın təşviqində antropologiyanın aktuallığı diqqətə çatdırılır.

Antropoloqlar fərqli insan həyat tərzlərini bacardıqca öyrənmək istəyirlər. Tanımaq istədikləri bu insanlar onlarla eyni cəmiyyətin üzvləri və ya fərqli bir qitə, şəhər, rayon ya da kəndlərdə yaşayırlar. Hazırda ABŞ, Almaniya, İngiltərə, İtaliya və digər ölkələrdə antropologiya üzrə elmi müəssisələr, təşkilat və kurslar fəaliyyət göstərir. Bu sahəyə dair tədris proqramları, monoqrafiyalar, elmi toplular hazırlanır.

Antropologiyanın metodları...

Antropologiya metodu kimi antropometriyanı göstərmək olar. Antropometriya sözünün mənası “antropos”- insan, “metriya- ölçmə” deməkdir. Antropometriya - antropologiyanın tədqiqat üsuludur. Müxtəlif xalqları quruluşca müqayisə etmək və qədim insanların xarici görünüşü haqqında təsəvvür yaratmağa imkan verən obyektiv üsuldur. Antropometriya - (bədənin ölçülməsi), osteometriya (bədən sümüklərinin ölçülməsi) və kraniometriyadan (kəllənin ölçülməsi) ibarətdir.

Yeganə BAYRAMOVA