Icma.az
close
up
RU
Lütf edilən insan haqqında etüdlər

Lütf edilən insan haqqında etüdlər

Icma.az, Kulis.az saytına istinadən bildirir.

Bu gün görkəmli Azərbaycan aktyoru, Xalq artisti Lütfəli Abdullayevin anım günüdür.

Kulis.az Gülcahan Mirməmmədin "Lütf edilən insan haqqında etüdlər" yazsını təqdim edir.

Doğmalıq
Çox sevdiyim qazax şairi, türkoloq tədqiqatçı, Azərbaycan xalqının dostu olduğunu əməllərində sübuta yetirmiş Oljas Süleymenovun çox dəqiq müşahidəsi var. Deyir ki, azərbaycanlılar sevdikləri insanlardan, məşhur sənətkarlardan söhbət açanda heç zaman onları soyadı ilə çağırmırlar, adını çəkəndə ardınca müəllim, bəy, xanım titulu işlətmirlər. Çünki xalqın arasından çıxan, ümumxalq məhəbbəti qazanan sənətkarları özlərinə lap yaxın bilirlər. Odur ki, əziz oxucum, sən də bu yazıda sözlə çəkilən etüdlərin əsas qəhrəmanının da, onun sənətdaşlarının adlarını təkcə çəkən müəllifi sayğısızlıqda, yekəxanalıqda qınama. Mən də bu yazımda az-maz rəssamlıq qabiliyyətimi qabardıb xalqın sevdiyi sənətkarların eləcə adını yazacağam. Həm də rəssamlar daha sərbəst olurlar axı...


Tanışlıq
Onu ilk dəfə "Həmişəxanım" tamaşasında görmüşəm. Dörd, ya da beş yaşım olardı, ata-anam əlimdən yapışıb Musiqili Komediya Teatrına aparmışdılar. Bizimkilər sənətkarlıq zirvəsində olan Nəsibəyə, Lütfəliyə, bir də bu azman sənətkarlarla ayaqlaşmağa çalışan, hələ cavan Hacıbabaya baxmağa getmişdilər. Səhnədə nələr baş verirdi, aktyorlar nə deyirdilər, tamaşaçılar nəyə gülürdülər, - bütün bunlara tam dəqiqliyi ilə illər sonra pyes oxumağa həvəs göstərdiyim zamanlarda, Salam Qədirzadə yumorunu anlayacağım illərdə, kor-koranə teatr sevgisinə sənət bələdliyi qoşulacağı yaşımda varacaqdım. Hələliksə, teatrın, mükəmməl aktyor ifasının cazibəsindəydim. O cazibənin hökmü, gücü nə qədərdisə, ondan heç cür aralana bilmədim.


Sənətkarlıq
Lütfəlinin teatrda yaratdığı obrazların sayı yüzü keçsə də, "Azərbaycanfilm"in istehsal etdiyi cəmi beş-altı filmdə rol alıb. Amma necə rollar! "Orda kişmiş yeyir", "Qədeş, girdavoy", "Bəli, qurban", "Meşedi İbad çağırır" kimi dörd cümləlik, bir də qoçuları geri haylamaq üçün çıxardığı səslərlə sözü bitən Baloğlan yadda qalmır, yoxsa, üst-üstə dörd-beş abzaslıq sözü olan Zülümov?.. Görəsən, daha kim rejissor ssenarisində ifası cəmi bir-iki səhifə olan personajı bu qədər ətə-qana gətirib dolğun obraz yarada bilər? Bundan ötrü daha çox nə lazımdır: müəllifin hər obraza verdiyi dramaturji material, aydın ifadə edilmiş rejissor tapşırığı, aktyorun istedadı, çalışqanlığı, yoxsa sənət sevgisinə tən gələn bacarığı, yaratmaq eşqi?! Sonuncuların hamısı rəhmətlik Lüftəlidə var idi... Onun sənətdə at oynatdığı dönəmdə də Allah-Təala onu birinci ilə ikincinin kasadlığıyla sənət sınağına çəkməmişdi.


Genetik yaddaş
Bəlkə də, Azərbaycan səhnəsində cəmi bir neçə aktyor tapılar ki, istedadı yalnız milli dramaturgiyanın sayəsində parlayıb, demək olar ki, öz soydaşlarından başqa bir obrazı yaratmayıb. Yaradıbsa da, sırf milli obrazların ifaçısı kimi parlayıb. Elə Lütfəlinin də əcnəbi obrazları yadıma düşmür. Bircə "Milyonçunun dilənçi oğlu"ndakı milyonçudan başqa. Amma əslində, o da milli olmaqdan daha çox bəşəri, varlı insan tipajının ümumiləşdirilmiş obrazıdır.

Elə milli olanları xatırlayaq: "O olmasın, bu olsun"da Hambaldan Məşədi İbadadək neçə tipaj, "Arşın mal alan"da Vəli, "Ulduz"da Məhəmməd, "Gözün aydın"da Qəhrəman, 2Toy kimindir?"də Qoşun, "Durna2da Dursun, "Xəsis"də Hacı Qara...

Hamısı Azərbaycan xalqının genetik daşıyıcısı olan obrazlar!.. Məhəmməd bir az tənbəl olsa da, qəlbən saf insan, yaxşı yoldaşdır, Qəhrəman əməlləri adına yaraşan kişidir, Məşədi İbad - tipik Şərq dükandarı, amma qəpiyi güdərkən nəfsinə aldanıb manatda zərər edən acgöz tacirdir, Vəli ağasına, çörək verəninə sədaqətlə bağlı olan, amma yeri gələndə öz xeyrini də unutmayan cavandır.

Janrın tələblərinə və çərçivə tələblərinə görə, bu tipajların hər birində mütləq bir qabarıq mənfi, özü də gülüş doğuran mənfi cəhət olmalıdır. Həmin cəhət olmasa, qəhrəman dramaturji baxımdan naqis qalar. Amma o ki qaldı Qoşun ilə Dursuna, onlar - yaradıldıqları dövrün hakim ideoloji xəttindən baxanda da antipoddurlar, elə zəmanə dəyişəndən sonra da. Bəs biz, tamaşaçılar necə, onları bəyənməyib, mənfi tip yerinə qoyuruqmu? Yooxxx... Çünki Lütfəli möhür vurduğu arvadbaz, yekəxana Qoşunu da, tənbəl, ortada yeyib qıraqda gəzən yalançı Dursunu da sırf psixoloji tipaj, yalnız pis xüsusiyyətləri başqalarından bir qədər çox olan İnsan kimi təqdim edir. Lüftəlinin nə Qoşunundan zəhlən gedir, nə Dursunundan, nə də üstünə çımxırdığı tacirin kisəsindən xışmaladığı kişmişi ovucla ağzına basan Baloğlanından!..
Bilmirəm, «O olmasın, bu olsun» təkrar ekranlaşdırılsaydı, Baloğlanı oynayacaq aktyor Lütfəlinin təsirindən çıxa bilərdimi?.. İnanmıram. Düzdür, eyniadlı əsərin teatr tamaşalarında çox aktyorlar Baloğlan oynayıb, sadəcə, teatrda bu obrazı tamamlayan mimikanı, onun rolunun ikinci planını filmdəki kimi çatdırmaq janr baxımından mümkün deyil.


Amma Vəli...
Səhv etmirəmsə, Lüftəli "Arşın mal alan"da Vəli roluna çəkilənədək onu teatrda oynamamışdı. Özü də hələ aktyor kimi tam püxtələşməmişdi. Amma Vəli obrazına elə bir möhür vurdu ki, ondan sonra Vəli oynayacaq aktyorlar Lütfəlinin cazibəsindən çıxa bilmədilər. Vəlini Lütfəlinin «obraz format»ından çıxaranlar uğursuzluğa düçar oldular, Lütfəlinin qoyduğu ölçünü gözləyənlər isə ən yaxşı halda seyrçiyə bir daha onu xatırlatdılar. Çünki Vəli təkcə aktyorun istedadından yaranmamışdı, o, bir tərəfdən xalq meydan-oyun teatrı ənənəsindən, digər tərəfdən dil, din, milli, irqi mənsubiyyət ayrıntısı qoymayan, Allah vergisi kimi ilahidən bəxş edilən istedaddan pay almışdı. Buna görə də həmin quruluşdan sonra çox «Arşın mal alan»lar oynanıldı, amma Lütfəlinin Vəlisindən olmadı ki olmadı.


Əbədilik
Türk müğənnisi Ebru Gündeşin ifa etdiyi "Sən Allahın bir lütfüsən" mahnısını çox sevirəm. Mahnıda tamam fərqli bir mətləbdən söhbət getsə də, Lütfəli Abdullayev barədə yazını yazarkən bu mahnıdan bir sətir qulaqlarımda səslənirdi: "Sən Allahın bir lütfüsən".

Ərəb dilində lütf sözünün bir neçə mənası var: mehribanlıq, yumşaqlıq, kərəm, ehsan, yaxşılıq. Lütfəli isminin açması isə "Əlinin (ə) lütfü" deməkdir. Mən bilmirəm, aktyorluq istedadı ilə dini rəhbərin lütfü arasında oxşar nəsə tapmaq olar, ya olmaz. Amma yəqin ki, valideynləri oğullarına bu adı verərkən onun hər şeydən əvvəl kərəm sahibi, mehriban insan, yaxşılıq etməyi bacaran kişi olmasını arzulamışdılar.

Onu xatırlayanların yaddaşında o, təkcə böyük aktyor kimi yox, tanıdığı-tanımadığı hər kəsə əl tutan, kimsənin qəlbini qırmayan böyük insan kimi qalıb. Əgər kiminsə vəfatından keçən illər sonra da sənət dostlarının övladları onun balaları ilə bacı-qardaş münasibətini yaşadırsa, onu ilk növbədə gözəl insan kimi xatırlayırsa, deməli, onun bu dünyaya gəlişi elə Lütfün özü imiş!

Nəyə lazım hamı bilə, sevirəm səni - Balaş Azəroğlu "Babalarımız bizə türk deməyə tərəddüd edər, dilimizə türk dili deyə bilməz..." - Ərəbistanda əkilən, Azərbaycanda toxunan dil Orxan Fikrətoğlu adının kölgəsində qalan "ARKA" - Eminquey
Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:133
embedMənbə:https://kulis.az
archiveBu xəbər 09 Dekabr 2024 14:39 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see238

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see228

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see172

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see166

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see150

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see146

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see139

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see137

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see135

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see135

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see134

Azərbaycanın “AI 92” markalı benzini idxal və ixrac etdiyi ölkələr SİYAHI

18 Oktyabr 2025 17:24see125

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see124

Almaniya XİN rəhbəri: “Eurofighter”lərin Türkiyəyə göndərilməsinə müsbət baxırıq

18 Oktyabr 2025 06:28see124

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see123

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see122

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see121

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see121

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see121

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see120
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri