İstiqlal Bəyannaməsi: müstəqil dövlətçilik yolunda tarixi addım

1918-ci ilin 28 may tarixi Azərbaycan xalqının milli yaddaşına azadlıq, qürur və dövlətçilik rəmzi kimi həkk olunub. Məhz həmin gün Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan olunaraq, Şərqdə və müsəlman aləmində ilk dünyəvi, hüquqi və demokratik respublika kimi tarixə düşdü. Cümhuriyyətin yaranması xalqımızın müstəqillik arzularının və milli mənlik şüurunun təntənəsi idi.

XX əsrin əvvəllərində dünyanın siyasi xəritəsində yeni düzən formalaşarkən Azərbaycan xalqı da azad və suveren dövlət qurmaq uğrunda tarixi bir addım atdı. Cəmi 23 ay mövcud olsa da, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə görülən işlər müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin təməlini qoydu. Dövlət atributlarının – üçrəngli bayraq, gerb və himnin təsis olunması, milli ordunun formalaşdırılması və Bakı Dövlət Universitetinin açılması bu qısa dövrün mühüm nailiyyətlərindəndir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə qəbul olunan 200-dən çox qanun ölkənin hüquqi, sosial və iqtisadi inkişafına ciddi təsir göstərdi. Parlamentdə müxtəlif millət və din nümayəndələrinin təmsil olunması demokratik idarəetmənin bariz nümunəsi idi. Qadınlara seçki hüququnun verilməsi isə dövrünün qabaqcıl qərarlarından biri kimi tarixə düşdü. Ədalətli məhkəmə sisteminin qurulması, təhsilin milliləşdirilməsi və vətəndaş bərabərliyi prinsiplərinin təsbit olunması Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ideoloji və hüquqi irsini formalaşdırdı.
Cümhuriyyətin beynəlxalq səviyyədə tanınması istiqamətində də ciddi işlər görüldü. Paris Sülh Konfransında Azərbaycan nümayəndə heyətinin iştirakı və Avropa dövlətlərinə müstəqil Azərbaycanın qurulması barədə göndərilən rəsmi sənədlər ölkəmizin beynəlxalq hüququn subyekti kimi qəbul olunmasında mühüm rol oynadı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan adının dünya xəritəsindən silinməsinin qarşısı alındı və milli kimliyimiz qorundu.
Təəssüf ki, bu müstəqil dövlət cəmi 23 ay yaşaya bildi. 1920-ci il aprelin 28-də bolşeviklərin işğalı ilə Cümhuriyyət süquta uğradı. Lakin onun ideyaları və dövlətçilik prinsipləri xalqın yaddaşından heç zaman silinmədi. 1991-ci ildə qəbul edilən “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hüquqi varisi olduğu təsdiq edildi. Bu, təkcə hüquqi bir qərar deyil, həm də mənəvi və ideoloji bir bağlılığın ifadəsi idi.
Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi XX əsrin sonlarında yenidən bərpa edildikdən sonra böyük sınaqlarla üz-üzə qaldı. Daxili siyasi çəkişmələr, iqtisadi çətinliklər və Ermənistanın hərbi təcavüzü ölkəni parçalanma təhlükəsi ilə üz-üzə qoymuşdu. Məhz belə bir zamanda xalqın çağırışı ilə yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdan Ulu Öndər Heydər Əliyev ölkədə sabitliyi təmin etdi, dövlətçiliyi möhkəmləndirdi və müstəqilliyin qorunmasını təmin etdi. Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi üçrəngli bayrağı rəsmi dövlət bayrağı kimi təsdiqlədi. Bu hadisə müstəqil dövlətçiliyə gedən yolun əsasını təşkil etdi.
Prezident cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə müstəqil Azərbaycan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ideyalarını müasir reallıqlara uyğun şəkildə davam etdirərək həm siyasi, həm iqtisadi, həm də hərbi sahədə böyük nailiyyətlər əldə edib. 2018-ci ilin “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan olunması, İstiqlal Bəyannaməsi abidəsinin ucaldılması, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyinin təntənəli şəkildə qeyd olunması dövlətçilik ənənələrimizə verilən yüksək qiymətin göstəricisidir.
Azərbaycan xalqı 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsində ərazi bütövlüyünü bərpa etməklə, həm də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurucularının yarımçıq qalmış arzusunu gerçəkləşdirdi. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə əldə olunan bu tarixi Zəfər müstəqilliyimizin dönməzliyini və xalqın öz torpaqlarına sahib çıxmaq iradəsini bütün dünyaya nümayiş etdirdi.
Bu gün Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin əsasını qoyduğu prinsiplər – xalq hakimiyyəti, hüquqi dövlət, milli birlik və demokratik dəyərlər – müasir Azərbaycan dövlətinin əsas sütunlarını təşkil edir. 28 May – Müstəqillik Günü təkcə tarixi bir hadisə deyil, milli ruhun, azadlıq əzminin və dövlətçilik iradəsinin rəmzidir. Azərbaycan xalqı bu mirasa sahib çıxır və onu gələcək nəsillərə ötürmək əzmindədir.

Namiq Əhmədov
YAP Xəzər rayon təşkilatının sədri