Kahin proqnoz verdi, zəlzələ yenə olacaq

“Zəlzələ kahini” kimi tanınan Frank Huqerbets qeyri-elmi və ifrat açıqlamaları ilə zaman-zaman manşetlərə çıxır. Bir çox açıqlamalarında bilinənlərin əksini dilə gətirən “kahin” 6 fevral zəlzələlərindən 3 gün əvvəl bölgənin 7,5 bal gücündə sarsılacağını proqnozlaşdırsa da, bu, zəlzələlər baş verənə qədər hamı üçün çılğın bir proqnoz idi. 

“Sherg.az” “Milliyet.com.tr”yə istinadən bildirir ki, Qazi Universiteti Mühəndislik Fakültəsi İnşaat Mühəndisliyi Bölümü müəllimi və fəlakətlərin idarə edilməsi üzrə mütəxəssis professor Bülənt Özmən, Huqerbetsin Türkiyədə “ölü faylar”ın “təhlükəli sükutu” haqqında danışaraq qeyd edib ki, “təhlükə xəritəsi”nə nəzər saldıqda, Türkiyənin hər nöqtəsində zəlzələ yarada biləcək çatların olduğu aydın görünür. Frank Huqerbetsin "Türkiyədə "ölü faylar” adlandırdığı bir şey yoxdur. Ərəbistan və Avrasiya plitələri arasında sıxışan Anadolu mikro plitəsi durmadan Ege dənizinə doğru hərəkət edir. Ona görə də hər zaman müəyyən bir gərginlik altındadır. Bülənt Özmən mövzu ilə bağlı etdiyi şərhdə, Huqerbetsin “ölü faylar”ın olmadığı qənaətinin yanlış olduğunu aşağıdakı sözlərlə izah edib: "Ölü qırılmalardan çox, canlı olduğu müəyyən edilən, yəni aktiv olan qırılmalara diqqət yetirməliyik. Vaxt itirmədən Türkiyənin bütün bölgələri, xüsusilə bu bölgələr üçün zəlzələ təhlükəsini azaltma işlərinə başlamalıyıq. Türkiyənin bir çox bölgəsində çoxlu ölü qırılmalar var və bunlar müxtəlif miqyaslı geoloji xəritələrdə hazırlanıb". İstanbulda baş verən 6,2 bal gücündə zəlzələdən sonra çoxlu müzakirələr aparıldı və kilidli qırılmaların və ölü fayların yerləri maraq mövzusuna çevrildi. Seysmik cəhətdən səssiz olan, yəni heç bir zəlzələ yaratmayan qırılmalar ölü deyil, kilidli ola bilər. Bəs bu necə başa düşülür? Ölü nasazlıq statusu almış nasazlıqların xüsusiyyətləri hansılardır? Dos. Prof.Dr.Bülent Özmen bunu belə izah edir: “Son on min ildə ən azı bir dəfə yerdəyişən və səthi qırılma yaradan və gələcəkdə səth qırılmaları yaratma potensialı olan qırılmalara canlı çatlar və ya aktiv qırılmalar deyilir. geoloji müddətdir, lakin 2 milyon il ərzində qırılmamışdır. Əgər nasazlıq böyük zəlzələdən sonra 2 milyon illik sükut dövrünün ilk illərini yaşayırsa, bu o deməkdir ki, onun “ölü qəza” statusunu qazanması üçün hələ çox illər var. Başqa sözlə, zəlzələnin böyük bir zəlzələ olmadan bir xəbərçi olub-olmadığını bilmədiyimiz kimi, ölü qırıqları da son zəlzələdən ən azı 2 milyon il sonra tanıyırıq. Kilidlənmiş nasazlıqlar haqqında nə demək olar? B.Özmən bunu belə izah edib: "Bir nasazlıq zəlzələ yaradırsa, o, mütləq canlıdır. Yalnız bir neçə ilin müşahidələrinə baxaraq bu məsələni şərh edə bilməzsiniz. Uzun illər ərzində baş verən zəlzələ məlumatlarına baxaraq bu qiymətləndirməni edə bilərsiniz. Bəzi qırılmalar var ki, bunlara kilidli qırıqlar da deyirlər ki, onlar uzun illər zəlzələ yaratmır və sonra böyük zəlzələ yaradır." B.Özmən: "Mərmərə dənizi ilə bağlı çoxlu araşdırmalar var. Mərmərə dənizindəki aktiv qırılmaların xəritəsi çəkilib. Həmçinin bir çox araşdırmalar nəticəsində Mərmərə dənizində keçmişdə çoxlu dağıdıcı zəlzələlərin baş verdiyi ortaya çıxıb və keçmişdə meydana gələn zəlzələlərin böyüklüyü, bir çox araşdırma ilə 7 baldan böyük zəlzələlər meydana gətirmə potensialına sahib olduğu və hətta ən pis ssenaridə 7,6 bal gücünə çata biləcəyini ortaya çıxarıb, söyləyib.