Kənd təsərrüfatı mallarının istehsalına maraq azala bilər TƏHLİL

Azərbaycandan xaricə kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac edib, amma əldə olunan pul vəsaitlərini ölkəyə qaytarmayan sahibkarlara qarşı bir müddətdir ki, tədbirlər həyata keçirilir. Həmin tədbirlər çərçivəsində bəzi hallarla bağlı cinayət işləri açılıb və bir neçə sahibkar həbs edilib.

Sfera.az bildirir ki, qanunvericiliyə görə, ölkədən mal ixrac edən sahibkar 6 ay ərzində ixrac etdiyi malın pulunu ölkəyə gətirməlidir. Əgər ixrac olunan malın pulu 6 ay ərzində Azərbaycana gətirilməsə həmin sahibkar Cinayət Məcəlləsinin 208-ci maddəsi ilə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. Bu tələblər kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac edən bir çox sahibkarlar arasında narazılıq yaradıb.

Sahibakarları narazı salan əsas məqamlardan biri ixracdan əldə edilən gəlirlə bağlı xüsusi halların nəzərə alınmamasıdır. İxrac həyata keçirilməmişdən əvvəl gömrükdə bəyannamə yazılmalıdır. Bəyannamədə ixrac edilən məhsulun miqdarı və ümumi dəyəri göstərilir. Bəzən sahibkar satış nöqtəsinə çatdırana qədər məhsulun xarab olması və ya keyfiyyətinin aşağı düşməsi halı ilə üzləşir. Yaxud, məhsulun hamısı tam satılmır və satış müddətində qiymətlərdə baş verən dəyişikliklə əlaqədar satışdan əldə olunan gəlir az olur. Digər bir halda sahibkar ixracdan əldə etdiyi pulla və ya pulun bir hissəsi ilə xarici ölkədən başqa bir məhsul alaraq onu Azərbaycana idxal edir. Sadalanan hallar nəzərə alınmır və sahibkardan ixracdan bəyannamədə göstərilən məbləğdə əldə edilməli olan gəlirin Azərbaycana qaytarılması tələb olunur. Bu kimi hallara görə sahibkarlara qarşı tədbirlər görən zaman yalnız cinayət işinin açılması da narazılıq yaradan digər hallardan biridir. Yəni, törədilən hər əməlin yalnız cinayət əməli kimi təfsir edilməsi doğru hesab edilmir. Məsələn, xaricdən mal idxal edilməsi məqsədilə ölkədən pul göndəriləndə və həmin mal iki il ərzində idxal edilməyəndə İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 430-cu maddəsi tətbiq olunur. Bu maddənin tələbinə uyğun olaraq sahibkar cərimə edilir. Ancaq ölkədən mal ixrac edən sahibkar 6 ay ərzində ixrac etdiyi malın pulunu ölkəyə gətirmədikdə ona qarşı cinayət işi açılır.

Ziddiyyət həm də burada yaranır. Necə olur ki, valyuta nəzarətsiz qaydada ölkədən çıxarılandan sonra əvəzində mal ölkəyə gətirilmədikdə cinayət işi açılmır, amma kənd təsərrüfatı mallarının ölkədən ixrac olunması müqabilində ölkəmizə pul gətirməyənlər və ya onu gec gətirənlər cinayət məsuliyyətinə cəlb olunur.

Hüquqşünasların fikrincə, dövlətin mal gedib pul gəlməyəndə öz sahibkarını cinayət məsuliyyətinə cəlb etməsi hüququn bütün prinsiplərinə ziddir. Həmçinin, heç bir qanunvericilikdə sahibkarlar arasındakı ticarətə dövlət müdaxiləsi öz əksini tapmamışdır. Qanunla dövriyyəsi məhdudlaşdırılmayan məhsulların istehsalı, satışı, idxalı və ixracı tam sərbəstdir və mülki dövriyyənin tərəflərinin sərbəst iradələrindən asılıdır. Yaranmış yeni vəziyyət təbii ki, Azərbaycandan ixrac əməliyyatlarına ciddi şəkildə mənfi təsiri olacaq. Daha çox kiçik və orta fermerlərin ixrac fəaliyyəti pisləşəcək, onlar daha çox daxili bazara yönələcək. Dövlətin bu kimi məsələlərdə həssaslığı başa düşüləndir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, bu yanaşma həm də zərərlidir, kiçik və orta sahibkarlar sinifinə ciddi zərər dəyəcək, kənd təsərrüfatı mallarının istehsalına maraq azalacaq, bu sahədə məşğul olmaq istəyənlərin həvəsi öləcək.

Vasif