“Kiminsə haqqında “öldü” yazanda dərhal etirazlar gəlir”

“Mediada Azərbaycan ədəbi dilinin normalarının düzgün tətbiqi” mövzusunda keçirilən konfrans çərçivəsində ikinci panel sessiya “Çap və onlayn mediada Azərbaycan dilinin istifadə qaydaları: problemlər və həll yolları” mövzusuna həsr olunub.

“Qafqazinfo” xəbər verir ki, sessiyanın moderatoru Medianın İnkişafı Agentliyinin İcraçı Direktorunun müavini Natiq Məmmədli olub.

Paneldə çıxışçılar qismində “APA Holding”in rəhbəri Vüsalə Mahirqızı, jurnalist Seyfəddin Hüseynli və “Şərq” qəzetinin baş redaktoru Akif Aşırlı iştirak ediblər.

Müzakirələr zamanı vurğulanıb ki, qloballaşma, rəqəmsal kommunikasiya, sosial media trendləri və sürətlə dəyişən informasiya mühiti fonunda Azərbaycan dilinin ədəbi normalarının qorunması strateji əhəmiyyət daşıyır.

Qeyd olunub ki, bu istiqamətdə media nümayəndələrinin məsuliyyətinin artırılması, metodoloji yanaşmaların təkmilləşdirilməsi, dil monitorinq mexanizmlərinin genişləndirilməsi, həmçinin təlim və maarifləndirmə təşəbbüslərinin gücləndirilməsi vacibdir.

Diqqətə çatdırılıb ki, Azərbaycan dili əsrlərin sınağından keçmiş, milli kimliyimizin və dövlətçiliyimizin əsas sütunlarından biridir. Dildə saflığın qorunması, ədəbi norma və üslubi xüsusiyyətlərə riayət olunması hər bir vətəndaşın, xüsusilə ictimai fikir formalaşdıran media nümayəndələrinin əsas vəzifələrindəndir.

“APA Holding”in rəhbəri Vüsalə Mahirqızı çıxışında bildirib ki, mediada dilin saflığının qorunması, ifadələrin və idiomların düzgün işlədilməsi olduqca vacibdir, lakin reallıqda bu, hər zaman yüz faiz mümkün olmur:

“Ədəbiyyatda və ya ədəbi materiallarda olduğu kimi, ifadələri və deyimləri tam yerində və mükəmməl şəkildə işlətmək, əlbəttə, mümkün deyil. Kim bu peşəkarlığa yüzdə yüz əməl etdiyini deyirsə, bu, yanlışdır. Amma ən narahatedici məqam budur ki, bəzi üslub səhvləri artıq normaya çevrilib”.

O əlavə edib ki, bəzi hallarda dilin təbii ifadə gücü süni şəkildə məhdudlaşdırılır:

“Məsələn, “ölmək” sözü Azərbaycan mediasında az qala yasaq ifadəyə çevrilib. Kiminsə haqqında “öldü” yazanda dərhal etirazlar gəlir. Amma bu, dilimizdə tam normal və doğru sözdür. Əvəzində “dünyasını dəyişdi”, “həlak oldu” kimi ifadələrdən istifadə olunur. Halbuki biz dilin təbiiliyini və ifadə gücünü qorumağa çalışmalıyıq. Azərbaycan dili üçün süni intellekt əsaslı imla və üslub səhvlərini yoxlayan sistemin yaradılmasına ehtiyac var. Dövlət dili haqqında qanunda bu istiqamətdə normativlərin müəyyənləşdirilməsi vacibdir. Dünyanın bir çox qabaqcıl ölkələrində dil normalarının pozulmasına görə cərimələr mövcuddur”.

“Şərq” qəzetinin baş redaktoru Akif Aşırlı çıxışında qeyd edib ki, sosial medianın inkişafı və informasiya axınının sürətlənməsi klassik medianın mövqeyinə təsir etsə də, qəzetlər öz varlıqlarını qoruyub saxlamalıdır:

“Bu gün Azərbaycan mətbuatı, xüsusilə də klassik mətbuat ənənələri sosial media mühitində öz təsirini müəyyən qədər itirsə də, hələ də böyük dəyər daşıyır. Hesab edirəm ki, Azərbaycanda klassik media ənənələri yaşamalıdır. Çünki qəzetlər təkcə informasiya vasitəsi deyil, həm də düşüncə mədəniyyətidir. Bəzən oxucu auditoriyası azalsa da, bu nəşrlər milli informasiya tariximizin əsas dayaqlarıdır. Qəzetlərin yaşadılması və onların fəaliyyətinin dəstəklənməsi üçün yeni yanaşmalar tapılmalıdır. Bu sahədə müxtəlif variantlar mövcuddur, lakin əsas məsələ qəzetlərin gündəlik olaraq ictimai rəyə təsir imkanlarını qorumaqdır. Sosial mediada fikir bildirmək asandır, amma bu, qəzetdə yazılan analitik sözün dəyərini əvəz etmir. Biz bu dəyərləri yaşatmalı və onları gələcək nəsillərə ötürməliyik”.

Jurnalist Seyfəddin Hüseynli paneldə çıxışı zamanı qeyd edib ki, Azərbaycan dilinin işlənməsi və düşüncə tərzinin formalaşması məsələsində nəsillərarası fərq artıq daha qabarıq şəkildə hiss olunur:

“O nəsil ki, onun böyük bir qismi mediada və yaradıcılıq sahəsində fəaliyyət göstərir, Azərbaycan dilində səlis yazıb düşünə bilir. Amma yeni nəsil üçün bu, getdikcə çətinləşir. Mən gənclərə, xüsusilə də yazı prosesində olmayanlara demək istəyirəm ki, dilə münasibət, onun üzərində düşünmək, onu hiss etmək çox vacibdir. Təəssüf ki, bəzən bizdə yazının forması, quruluşu yerində olsa da, fikir zəif olur. Fikrən dolğun olmayan, sadəcə formaca düzgün yazılar çoxalır”.

Seyfəddin Hüseynli bildirib ki, bəzi müəlliflərin elmi titulları və mövqeləri onlara dil üzərində tənqidi baxışdan uzaq qalmağa imkan verir:

“Bəzən elə müəlliflər var ki, onların yazıları dilin inkişafına xidmət etmir. Amma bu barədə açıq danışmaq, təəssüf ki, hər zaman mümkün olmur. Digər tərəfdən, gənc nəsildə vəziyyət bir qədər fərqlidir. Onlar daha yenilikçi düşüncə tərzinə malik olsalar da, çoxu artıq təhsil aldığı illərdən etibarən ana dilindən uzaqlaşıb. Bunun nəticəsində onların düşüncə, yazı və nitq vərdişləri başqa dillər üzərində formalaşıb. Bu, həm dilin saflığına, həm də onun gələcək nəsillərə ötürülməsinə təsir edir”.

Lamiyə Məmmədova