Kritik yaş dövrü: Beyin qocalması nə vaxt başlayır?

30 yaşınız varsa yaxşıdır, amma...

Şekspirin dediyi kimi, "həyat" dediyimiz bu möhtəşəm səhnədə hamımızın giriş və çıxış yollarımız var. Ancaq elm adamları beynimizin ilk dəfə bu səhnədə performans itkisi yaşamağa başladığını açıqlayıblar. ABŞ-nin Stony Brook Universitetinin rəhbərlik etdiyi və 19.300 insanın beyin skanını əhatə edən araşdırmaya görə, beyin yaşlanması 44 yaşında nəzərə çarpır. Bu proses ən sürətli səviyyəsinə 67 yaşında çatır və 90 yaşında yavaşlayır.

Sherg.az xəbər verir ki, mütəxəssislərin fikrincə, bu tapıntılar yaşlı insanlarda beyin sağlamlığını qorumaq üçün yeni strategiyalar hazırlamaq üçün mühüm ipucu verir. Çünki bu dövrdə beyində baş verən dəyişikliklər, geriyə çevrilmədən irəliləmədən əvvəl müdaxilənin edilə biləcəyi bir fürsət pəncərəsi yaradır.

Beynin qocalmasının əsas səbəbi: Enerji itkisi

Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, beyin hüceyrələrinin qocalmasının əsas səbəblərindən biri insulin müqavimətidir. Yaşlandıqca beyin hüceyrələri insulinə daha az reaksiya verir, bu da neyronların kifayət qədər qlükozanı qəbul edə bilməməsinə səbəb olur. Qeyri-kafi enerji alan hüceyrələr zamanla öz funksiyalarını itirməyə başlayır, bu da beynin daha yavaş işləməsinə və yaddaş kimi idrak funksiyalarının azalmasına səbəb olur.

Bu nəzəriyyə tədqiqat qrupu tərəfindən aparılan genetik analizlərlə də dəstəklənir. Xüsusilə, beyin hüceyrələrində qlükoza daşınmasına cavabdeh olan GLUT4 zülalının və yağ mübadiləsini tənzimləyən APOE zülalının aktivliyinin yaşla birlikdə azaldığı aşkar edilmişdir. Əvvəlki tədqiqatlar da APOE və Alzheimer xəstəliyi arasında güclü əlaqə olduğunu göstərdi.

Beyni qorumaq üçün alternativ yanaşmalar

Tədqiqatçılar beyin hüceyrələrində enerji çatışmazlığını əvəz etmək üçün alternativ yanacaq mənbələrindən istifadənin qocalmanı ləngidə biləcəyini düşünürlər. Bu fərziyyəni yoxlamaq üçün 101 nəfərlik bir qrupa keton əlavələri verilib. Ketonlar beyin hüceyrələrinin insulinə həssaslığını artıraraq metabolik zədələnmələri basdırırdı. Nəticələr göstərdi ki, keton əlavəsindən sonra beyin yaşlanması yavaşladı və ən böyük faydanı 40-59 yaş arası insanlar gördü.

Mütəxəssislər vurğulayırlar ki, beyin sağlamlığının qorunması təkcə qocalıqda deyil, orta yaşda da həll edilməli olan məsələdir. Beynin qocalmasının qarşısını almaq üçün erkən diaqnoz və vaxtında müdaxilə gələcəkdə Alzheimer və digər neyrodegenerativ xəstəliklərlə mübarizədə mühüm rol oynayır. Buna görə də, erkən yaşlardan sağlam qidalanma, müntəzəm fiziki fəaliyyət və beyinə uyğun əlavələrin tətbiqi sonrakı illərdə daha sağlam psixi prosesə təsirli olur.