NATO tipli Turan ordusuna doğru

“Ölkələrimiz arasında hərbi, müdafiə və təhlükəsizlik sahələrində geniş əməkdaşlığı nəzərə alaraq, 2026-cı ildə Azərbaycanda Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv ölkələrin birgə hərbi təlimlərinin keçirilməsini təklif edirəm”. 

Bu sözləri Prezident İlham Əliyev 7 oktyabr 2025-ci ildə Qəbələdə Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Dövlət Başçıları Şurasının 12-ci Zirvə Görüşündəki çıxışı zamanı deyib. 

Beləliklə, Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) hərbi güc mərkəzinə çevrilməsi ilə bağlı da ilk addım atılıb. Türk ölkələrinin mütəmadi hərbi təlimlərlə daha da güclənəcəyi və orduların inteqrasiyası proqnozlaşdırılır. Gələcək perspektivdə isə bu həm də NATO tipli Turan ordusu deməkdir. Bəlkə də illərdir xəyalı qurulan ordunun qurulmasına gedən doğru gedən proseslərə şahidlik edirik.

Azərbaycan Ümid Partiyasının sədr müavini, politoloq Bakir Həsənbəyli “Cümhuriyət”-ə açıqlamasında bildirib ki, Prezident İlham Əliyevin bütün beynəlxalq platformalarda etdiyi çıxışlar dünya gündəmində ciddi şəkildə müzakirə predmetinə çevrilir: 

“Bu da həmin məsələlərin gündəmlə üst-üstə düşdüyünü və regional zərurətdən əmələ gəldiyini göstərir. Cənab Prezident Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Dövlət Başçıları Şurasının Qəbələdə keçirilən 12-ci Zirvə Görüşündə bir çox mühüm mesajlar verdi. Onlardan biri də 2026-cı ildə Azərbaycanda Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv ölkələrin birgə hərbi təlimlərinin keçirilməsi təklifidir. 

Bu təklif bütün türk dünyasının onillərlə arzuladığı nüansdır. Lakin indiyə kimi bu məsələnin həllində müxtəlif problemlər ortaya çıxırdı. Çünki Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv olan ölkələrin bir qismi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT), Türkiyə və müşahidəçi qismində olan Macarıstan isə NATO-ya daxildir. 

Azərbaycan isə Qoşulmama Hərəkatının üzvüdür. Ancaq düşünürəm ki, Prezident İlham Əliyevin türk dövlətlərini hərbi təlimlərə dəvət etməsi məhz bu məsələlərə hesablanmış amillərdən biri kimi dəyərləndirilməlidir”.

Ekspert qeyd edib ki, hərbi təlimlər həm də hərbi gücün nümayişidir: 

“Türk Dövlətləri Təşkilatının üzvlərinin birgə hərbi təlimlər keçirməsi bu təşkilatın regional obrazının dəyişilməsinə və qlobal təsir imkanları qazanmasına səbəb olacaq. Hesab edirəm ki, belə təlimi keçirməklə bunun bünövrəsini qoya bilərik. Çünki hər bir dövlətə öz bölgəsində kifayət qədər ciddi uğur qazanmış lider rəhbərlik edirdi.

Məsələn, Azərbaycan Cənubi Qafqazın geosiyasi iradə sahibidir. Türkiyə regional oyunçudan qlobal oyunçuya çevrilib. Bunlar inkarolunmaz faktlardır. Həmçinin, Mərkəzi Asiya ölkələri də kifayət qədər ciddi uğurlar əldə ediblər”. 

Bakir Həsənbəylinin sözlərinə görə, “TDT+” formatının yaradılması bu təklifi şərtləndirən amillərdən biri oldu: 

“Düşünürəm ki, “TDT+” formatı üzv ölkələrin yalnız iqtisadi deyil, həm də hərbi gücü baxımından daha çox cəlbedicilik yaradacaq. Yəqin ki, növbəti toplantıların birində bu məsələlər də öz həllini tapacaq. Biz türk dövlətlərinin vahid hərbi təlimlərinin şahidinə çevriləcəyik. Bunu “Turan ordusu”na gedən yol kimi də qiymətləndirmək olar”. 

Ekspertin fikrincə, Türk Dövlətləri Təşkilatı terrorizmə qarşı da bir mübarizə apara bilər:

“Türk dövlətlərini terrorizm və təhlükəsizliklə bağlı məsələlərdə birgə mübarizə aparması yönündə addımlar atıla bilər. Bununla bağlı birgə Bəyannamənin imzalanması da mümkündür. 

Onsuz da Türk Dövlətləri Təşkilatına daxil olan dövlətlər arasında ikitərəfli çoxsaylı müqavilələr imzalanıb. Üstəlik, bu təşkilat bəlkə də dünyada yeganə təşkilatdır ki, üzvləri arasında aqressiya və münasibətlərində problem yoxdur. Məsələn, Avropa İttifaqı və KTMT daxilində çox sayda fikir ayrılıqları var.

Lakin Türk Dövlətləri Təşkilatında belə bir nüans yoxdur. Bu təşkilatın yaranmasının əsasını birgə dostluq, qardaşlıq qoyub. Ona görə də bu tip razılaşmaların əldə olunması və təhlükəsizliklə bağlı məsələlərdə birgə mübarizə öz müsbət nəticəsini verəcək”. 

Elmir Mustafa
"Cebheinfo.az" 

Açar sözlər: Turan NATO ordu

Problemlərinizi bizə yazın, şahidi olduğunuz hadisələri çəkib göndərin