Naxçıvanlı gənc tədqiqatçının türkçülük şüuruna dair yeni elmi nəşri çap olunub

Naxçıvan, 14 may, AZƏRTAC

AMEA Naxçıvan Bölməsi Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun gənc əməkdaşı Əli Tağıyevin Türkiyə türkcəsində “Azerbaycanda türklük şuuru: Milliyetçiliğin doğuşu ve gelişimi” adlı kitabı nəşr olunub.

Bölmənin mətbuat xidmətindən AZƏRTAC-ın bölgə müxbirinə bildirilib ki, tədqiqatın əsas məqsədi Qafqaz türklərinin Çar Rusiyasının müstəmləkə siyasətinə qarşı fəaliyyətini, müstəqillik uğrunda mübarizəsini, sovet işğalına və ruslaşdırma siyasətinə qarşı türk oyanış hərəkatını və ziyalıların bu istiqamətdəki səylərini sistemli öyrənməkdir.

Kitabda XIX əsrdən etibarən Azərbaycanda türkçülük ideologiyasının təşəkkülünə təsir göstərmiş daxili və xarici amillər, türkçülük milli şüurunun yaranması, keçdiyi inkişaf yolu və bu yolda aparılan mübarizələr sistemli araşdırılıb. Üç fəsildən ibarət kitabın ilk fəslində araşdırmanın əhatə dairəsi müəyyənləşdirilib, mövzunun daha aydın olması üçün əsər boyu tez-tez işlədilən millət, xalq-dövlət, etnik kimlik, millətçilik və milli dövlət kimi anlayışlara aydınlıq gətirilib.

Əsərin ikinci fəsli “Azərbaycanda türk milliyyətçiliyinin doğuşu və inkişafı” başlığı ilə verilib. Bu fəsildə Azərbaycan adının etimologiyası, ölkənin coğrafi mövqeyi, dil faktoru, tarixən bölgə əhalisinin sitayiş etdiyi dinlər, millət şüurunun formalaşmasında təsiri olmuş Eldənizlər, Səfəvilər, Əfşarlar, Qacarlar Azərbaycanı kimi maraqlı mövzular işıqlandırılıb. Çarizm və sovet əsarəti dönəmində Azərbaycanda baş verən siyasi, sosial və mədəni dəyişikliklər fonunda türk etnik kimliyinin məhv edilməsinə qarşı xalqın göstərdiyi müqavimətdən, rus imperializmindən xilas olmaq üçün görülən işlərdən bəhs olunmuş, elmi və fəlsəfi düşüncəyə əsaslanan təhlillər, mühüm tarixi hadisələr, xarici təsirlər və başqa faktorların fonunda Azərbaycanda türkçülük milli şüurunun formalaşma prosesi araşdırılıb.

Kitabın son fəsli XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda türkçülük milli şüurunun formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynamış ictimai-siyasi xadimlər və partiyalar barədədir. Burada Turançılıq fəlsəfəsinin əsas ideoloqlarından olan Əhməd bəy Ağaoğlu, Əli bəy Hüseynzadə, İsmayıl Qaspıralı, Hüseyn Cavid, Əhməd Cavad, Məmməd Əmin Rəsulzadə, Əlimərdan bəy Topçubaşov və başqalarının fəaliyyəti diqqətdə saxlanıb. Müəllif əsərin sonunda istifadə etdiyi elmi mənbələrin siyahısını və mövzu üzrə gəldiyi nəticələri ümumiləşdirərək oxuculara təqdim edib.