Nə sərvət topladım, nə də ailə qurdum... Azad Mirzəcanzadə kiminlə qürur duyurdu?

29 sentyabr görkəmli mütəfəkkir, akademik Azad Mirzəcanzadənin doğum günüdür.

Kulis.az bu münasibətlə Mətanət Vahidin sosial şəbəkədə alim haqqında paylaşdığı fikirləri təqdim edir.

29 sentyabr – düşüncə tərzi və həyat kredosu ilə əksəriyyətdən seçilən akademikin doğum tarixidir.
Bu dəfə Fəxri Xiyabana gedəndə onun məzarı önündə uzun-uzadı dayandım...

Elmi, yaradıcı fəaliyyəti, həyat tərzi, düşüncə arealı mənimçün həmişə maraqlı olan universal zəka sahibinə xüsusən sonuncu kitabı “XXI əsrə gedən yol” (“О пути в ХХI век”) monoqrafiyası ilə tanışlıqdan sonra daha çox heyran olmuşam.
Kitabı oxuduqca düşünmüşəm ki, Azad Mirzəcanzadə təkcə böyük alim deyil, həm də əsl müəllimdir.
Kitabın “Məktəb üçün yox, həyat üçün öyrənirik” adlı on beşinci paraqrafının sonunda alim “sonda isə özüm barədə bir neçə cümlə” qeydi ilə yazır: “Mən 73 yaşıma çatıram. Bu müdriklik çağında yekunlara nəzər salmaq adətdir; üstəlik, gələcək də artıq geridə qalıb. Mən heç nəyə nail olmadım, heç bir uğur qazanmadım. İctimai mövqenin aşağı pilləsində qaldım; nə sərvət topladım, nə də ailə qurdum. Amma bütün bunlara görə peşman deyiləm, heç birinə təəssüflənmirəm. Səbəbi də iddiasızlığımdır. Mənə həmişə irad tuturdular ki, nə yüksək vəzifə sahiblərinə hörmətim var, nə də pula. Qarşıma qarşısında baş əydiyim insanlar da çıxıb, bəşəriyyətin saysız-hesabsız tör-töküntüləri ilə də rastlaşmışam. Həzzi isə başlatdığım ideyaların məntiqi sonluğa çatdırılmasından, elmi ictimaiyyət tərəfindən qəbul edilib böyük iqtisadi səmərə ilə praktikada həyata keçirilməsindən almışam. Mən çoxsaylı tələbələrimlə qürur duyuram...”
Bu sözləri 23 yaşında elmlər namizədi, 29 yaşında elmlər doktoru, 31 yaşında professor, 34 yaşında Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 40 yaşında isə həqiqi üzvü olan Azad Mirzəcanzadə yazır - şərhə nə gərək var?!
Bilməli olduğumuz hər şeyin öyrədilməsi mümkün deyil; odur ki, əsl müəllim hər şeyi öyrədən yox, öyrənmək üçün yol göstərəndir.

Bu kitabın giriş hissəsində də Azad müəllim qeyd edir ki, mən faktlarla yanaşı, öz mülahizələrimi də təqdim edirəm, amma qoy oxucu da oxu prosesinə öz düşüncəsi, qənaəti ilə qatılsın; çünki bu kitabın məqsədi məlumatlandırmaq, maraqlandırmaq və düşünməyə sövq etməkdir.
Akademik A.Mirzəcanzadə elmdə elə bir cığır açıb ki, özündən sonra bu yolda onlarla davamçısı yetişir. Məncə, o yalnız neft-kimya, nanotexnologiyalar sahəsində deyil, həmçinin dəqiq elmlərlə incəsənətin qovuşağında yazılan “XXI əsrə aparan yol” kitabı ilə də öyrədəndir.
Tələbəsi professor Eldar Şahbazovla bir müsahibənin sonunda “Siz özünüzü dahi hesab edirsinizmi?” sualına Azad müəllim “Mən özümü peşəkar hesab edirəm” cavabını verir.
Azad Mirzəcanzadə özündən sonra hazır cavablardan daha çox, axtarışa sövq edən, nəticəyə yönləndirə bilən düşüncə istiqamətini qoyub.
Onun mülahizələri hələ də oxucunu sual verməyə, nəticələri ilə mövqeyini müəyyənləşdirməyə təşviq edir. Bu isə məncə, ən vacib irsdir - çünki bilik unudula bilər, amma düşünmək vərdişi təfəkkürü diri saxlayır.
Sonuncu kitabının sonunda o, Nazim Hikmətin “Sən yanmasan, mən yanmasam, biz yanmasaq, necə çıxar qaranlıqlar aydınlığa?!” bəndindən sonra fikirlərini A.Puşkinin bir misrası ilə tamamlayır: “Mən çox şey vəd etdim, yerinə yetirdimmi - onu Tanrı bilir.”