Onlar niyə böyük yazıçı ola bilmədi? Aydan Hacı

Kulis.az Aydan Hacının "Bəhanə, yoxsa fakt?" yazısını təqdim edir.
Ədəbiyyat tarixində ölkəsindən kənarda yaşayaraq yazıb-yaradan yazıçılar var ki, həmin şəxslər ədəbi aləmdə mühüm yer tutur. Əlbəttə, elə bu mühüm yeri tutmaqlarına səbəb, məhz öz ölkələrində hansısa səbəblərə görə uğur qazanmamaqlarıdır. Təbii ki belə hallar çox olur. Zamanında Nazim Hikmət kimi şair də öz ölkəsində sevilməmişdi, sürgünlərə, həbslərə məruz qalmışdı. 

Ölkəsindən gedən yazıçıların kimisi siyasi, kimisi də ümumi söhbətlərə görə başqa yerlərə köçüb və bununla onların yaradıcılığı da böyüyüb. Hazırda da dünyada belə yazıçılar mövcuddur. Məsələn, götürək elə Xalid Hüseyninin özünü. 

Əlbəttə, yazıçılar və əsərlər arasında müqayisə aparmaq, məşhurlaşmaq, uğur qazanmaq səbəblərini müzakirə etmək olar, lakin vəziyyət ortadadır. 

Yaxşı, bəs bizdə vəziyyət necədir?

Məgər Azərbaycan ədəbiyyatında ölkəsini tərk edərək başqa ölkələrdə yazıb yaradan yazıçılar yoxdurmu? Sözsüz ki var. 

Əvvəlcə xatırlayaq ki, ölkəmizdən gedən və yaradıcılığını kənarda davam edən yazıçılarımız kimlərdir?

Müasir dövr ədəbiyyatına nəzər salsaq, Seymur Baycan, Günel Mövlud və Əli Əkbərin adlarını çəkə bilərik. 

Ədalət naminə hər üç yazıçının istedadlı olduğunu qeyd edək.

Günel Mövlud


Belə ki, Seymur Baycan Tiflisə, Əli Əkbər İsveçə, Günel Mövlud isə Norveçə üz tutub.

Yaxşı, müxtəlif səbəblər gətirərək ölkəni tərk edən bu yazıçıların heç olmasa birinin uğurlarını niyə görmədik?

Əgər bu adamlar, doğrudan da istedadlı idilərsə, niyə bu illər ərzində onların daha da böyüdüyünün şahidi olmadıq? 

Ən azından, yaşadıqları ölkədə tanınacaq qədər bir əsər ortaya qoya bilmədilərmi?

Axı hər üç müəllif ölkədə olduğu illərdə də, getdikləri yerdə də azərbaycanlı oxucuları, Azərbaycan ədəbiyyatını, hətta dövlətin ədəbiyyata yanaşmasını tənqid edirdilər. 

Onlar ora yazmaq, böyümək, rahatlıq üçün getməmişdilərmi?

Əgər onları başa düşməyən azərbaycanlı oxucular idisə, xarici oxucular da başa düşmədi?

Azərbaycan dövləti ədəbiyyata kifayət qədər yaxşı yanaşmırsa, Norveç də mi yanaşmadı?

Bəs niyə öz müəlliflərimizin adını mükafat alanlar sırasında görə bilmirik? 

Yoxsa onları orada da sıxışdırırlar?

Əli Əkbər

Vaxtı ilə Seymur Baycan Azərbaycan dilindən başqa dil bilmədiyini, bilsə, Azərbaycanca yazmayacağını deyirdi. Görəsən, Seymur Baycanı 10 ildir ki, gürcü dilini öyrənməməyə, o dildə yazmamağa qoymayan səbəb nədir?

Günel Mövlud Azərbaycanda da, xaricdə də mütəmadi olaraq feminist olduğu üçün daha çox bu pozisiyadan əsərlər yazıb. Hətta dünyada viral olan bu cür bir ideologiyanın kölgəsindən də böyüyə bilmədi?

İdeologiyaya sığınan ən zəif yazıçılar belə məhz ideologiyanın səbəbinə uğur qazandığı halda, Günel Mövlud bunu da bacarmadı.

Əli Əkbər Azərbaycanda olan zaman “Artuş və Zaur” əsəri ilə demək olar ki, inqilab etmişdi. Amma xaricdə yaşamağa başlayanda onun da çox böyük əsərlərini görmək olmadı.

Seymur Baycan


Ümumiyyətlə, bu barədə xeyli nümunələr gətirmək olar. Həqiqət isə ortadadır. Demək, məsələ təkcə yaşadığın ölkə, ədəbi atmosferlə əlaqəli deyil. Məsələ, doğrudan da, böyük ola bilməməkdir. Əgər hər üç müəllif xaricə gedib bu cür qalacaqdılarsa, getməyə nə ehtiyac var idi?

Hansı ki bir zaman özləri Azərbaycanda oxucu yoxdur deyirdilər. Amma ölkə xaricinə çıxsalar belə, ortaya yaxşı bir əsər qoya bilmədilər. Nə Azərbaycan dilində, nə də, xarici dildə.

Azərbaycanda ölkədən getsə də, dünyaca məşhur yazıçılarımıza ən azı Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyovları misal göstərmək olar.

Demək, gedəndən sonra böyümək də olurmuş. Necə deyərlər, bu şəxslər ölkəsindən böyük yazıçı ola bilmədilər.
Necə ki Qabriel Qarsiya Markes Kolumbiyadan böyük yazıçı oldu… amma bizim yazıçılar Azərbaycandan böyük ola bilmədi.