Icma.az
close
up
RU
Peyğəmbərlik nədir?

Peyğəmbərlik nədir?

Kulis.az saytından alınan məlumatlara görə, Icma.az xəbər verir.

Kulis.az Məhəmməd Füzulinin İsa peyğəmbər mövzulu qəzəlləri haqqında Fərid Hüseynin "Çarmıx mənzilləri" adlı essesini təqdim edir.

Alilər məqamı...

Dahi şair Məhəmməd Füzuli bir çox qəzəllərində dini düşüncə və qənaətlərini eşq fəlsəfəsinin timsalında izhar edir. Həmin qəzəllərdə sədaqəti, məhəbbətə münasibətdə mətinliyi təsvir edilən bəzi aşiqlərin dini düşüncələri həm də onların eşqə, sevgiyə əsaslanan əqidələrindən ibarətdir. Aşiqlər Allahı öz eşqləri, məhəbbətləri vasitəsi ilə daha yaxından tanıyıb sevirlər. Ona görə də Füzuli şeirlərində obrazlarını canlandırdığı bir sıra müqəddəsləri eşqə münasibətdə qismən də olsa adiləşdirir, yaxud onların obrazını daha sadə şəkildə təqdim edir.

Məsələn, bir qəzəlində yazır ki, min dirilik suyu aşiqin sevdiyi kəsin eşqi ilə can verir. Hətta dirilik suyu belə əbədi var olmaq üçün sevilənin dodaqlarına toxunmalıdır. Hətta dünya nemətlərindən arınmış Xızır və İsa peyğəmbərin dodaqları da yarın feyzi üçün təşnədir. Hamıya köməkdarlıq edən Xızır peyğəmbərə havadar olan eşqdir, yaxud ölüləri diriltməyə qabil İsa peyğəmbərə məhəbbətin gücü elə əlavə imkanlar yaradır ki, o, öz bacardığından daha ali möcüzələr göstərə bilir:
Can verir ləlin təmənnasıyla min abi-həyat
Feyzinə ləbtəşnə yüz Xızrü-Məsihadır sənin.

Yerlə göyün tərəzisi

Füzuli bəzi qəzəllərində yaxşı mənada ifrata varmağın, cilvəli sözü ağlagəlməz yollarla çatdırmağın əvəzsiz ustasıdır. Məsələn, bir qəzəlində yazır ki, sevdiyimə Məsihadan artıq qiymət qoysam, yerlə göy tərəzi tutub ağırı yüngüldən fərqləndirəcək. Mənaya diqqət edək: İsa Məsih həqiqi dəyərini – yəni əbədi müqəddəsliyini tam olaraq çarmıxda, yəni yerlə göyün arasında tapır. Yəni, bu məqamdaq tərəzi həm də çarmıx deməkdir. Çarmıxa çəkilmək İsanın ən ağır imtahanıdır, həm də cəmiyyətin mənəvən kəsildiyi, üzü qara çıxdığı bir sınaqdır. (Axı kral “İsanı seçirsiniz, yoxsa oğrunu” sualını verəndə xalqın müsbət cavabı peyğəmbərdən yana olmamışdı). Eşqdə də əsas olan məqamdır, necə ki İsa Məsihin əsas məqamı həyatda tutduğu həqiqi və əbədi yer (hər halda, sonda belə məlum olur) nəticə etibarı ilə çarmıx idi.


Nola dersəm, qədr ilə əfzun Məsihadan səni
Yerü-göy mizan olub fərq olmuş ağırdan yünül.


Eşqin ucalıqda təsvir edilməsini başqa bir qəzəlində də şair belə diqqətə çatdırır. Füzuli ayrı bir söz incisində aşiqin diliylə məşuqə deyir ki, getdiyin yolun tozu ona görə göyə ucaldı ki, dünyadakı ən böyük şöhrət – ali mərtəbəyə qalxmaq, Tanrıya sarı yönəlmək ancaq Məryəmin oğlu İsaya aid bir şöhrət olmasın:

Gərdi-rahın əzmi-gərdum etdi kim, bu qədr ilə
Şöhreyi-aləm həmin İsayi-Məryəm olmasın.

Şair başqa bir qəzəlində də oxşar məzmunda fikir irəli sürərək vurğulayır ki, bəlkə, “İsanın tərkibi” sənin torpağındandır ki, yerdən göyə yüksəlib, ucalıqda qərar tutub. İsa Allahın tozudur deyə göyə – onu Yaradana doğru qalxıb. Sevən insanı da yaradan, var edən eşqdir, ona görə də insan sevəndən sonra – o eşqi qəlbimizə salan qüvvəyə – Allaha sarı yönəlir. İnsanın böyük eşqi sonda yalnız Allaha aça biləcəyi bir sirrə çevrilir.

Məgər tərkibi-İsa xaki-kuyi-dərgəhindəndir
Ki, durmuş xakdən qədrilə əzmi-asiman etmiş.

Eşqin zamandaşları

İsa Məsih Allah eşqi ilə, həqiqət naminə canını qurban verir. Aşiq biləndə ki, ölərək yarına qovuşacaq, bu, onun üçün o qədər də çətin məsələ, müşkül bir iş olmur. İsanın iztirabları, çarmıxda çəkdiyi minbir əzab adi insanlar üçün çətindir, çünki sadə bəndələrdən heç biri o əzablara qatlaşacaq qədər Tanrılarını sevmirlər. Həqiqətən sevənlər, riyasız aşiqlər üçün də eynən peyğəmbər sayaq can vermək asandır, çünki aşiqlər həm də Məsihanın həmzamanlarıdır, həqiqətə münasibətdə zaman dəyişməz olaraq qalır:

Aşiqə şövqünlə can vermək ikən müşkül degil
Çün Məsihi vəqtsən, can vermək asandır sana.

Azadlıq mərtəbəsi

Düşünürəm ki, Füzuli kamillik zirvəsinə gedən yolun bələdçilərindəndir və onun göstərdiyi mənəvi yolların izləri həm də tarixi təcrübəyə, olub-keçmişlərə bağlıdır. Füzuli eşq öyüdü verərkən aşiqə şərt qoyaraq deyir ki, əgər Məsiha sayaq dünyada ün görmək, ad qazanmaq istəyirsənsə, təəllüq (asılılıq. F.H.) zülmətini təcrid günəşinin mətlə (günəşin və ulduzun çıxdığı yer. F.H.) kimi qəbul elə. Burda gün görmək həm məcazi, həm də sözün həqiqi mənasında işlənir. İsa Məsih adi insanların təbiriycə desək, bu dünyada bir gün görmür, cahandan ayrılıq, təcridlik yolunu tutaraq göyə – əbədi müqəddəslik məkanına ucalır. Asılılıq zülmətdir, asılılıqdan – təəllüqdən xilas isə azadlıq, əbədi səadət deməkdir. Sidqi-ürəklə sevənlərə, həqiqi aşiqlərə eşq, böyük məhəbbət intəhasız azadlıq bəxş edir. Həm peyğəmbər olan İsa, həm də sevən kəs – həqiqi aşiq ən böyük qurbanı azadlıq yolunda verirlər. Ən böyük şöhrəti insan məhz azadlıqla qazana bilir. Bu mənada peyğəmbərlik həm də müqəddəsliyin ən uca mərtəbəsidir:

Təəllüq zülmətin təcrid xurşidinə qıl mətlə
Əgər aləmdə bir gün görmək istərsən Məsiha tək.

Aşiqlik mərtəbəsi

Aşiqin könül sədasını Allahdan savayı ancaq və ancaq həqiqi aşiq eşidə bilər. Ona görə də zülmkeşlərin əlindən dad edən aşiq öz sevgisi ilə göyə ucalaraq İsa Məsihin ətəyindən tutur. Aşiqin özü yerə bağlıdır, onu ucalığa, əlçatmazlığa ucaldan həqiqi sevgidir. Eyni zamanda necə ki İsa onu anlamayanların, mahiyyətcə tanımayanların əlindən, həqiqət Günəşinin əbədi yanması üçün çarmıxa ucalır, sonra isə qeybə çəkilir, eləcə də aşiq sevgisinin gücü ilə əvvəl ucalığa yüksəlir, sonra yoxluq aləminin sakininə çevrilir:

Dadlar qılmağa kafər əlindən gecələr,
Çıxar ahım göyə ta tutə Məsiha ətəgin.

Dünyadan əzəl...

Füzuliyə görə, eşq dünyadan daha qədimdir. Bu fikir onun bir çox qəzəllərində dönə-dönə təkrarlanır. Şairin təqdimincə, öncə eşq olub, sonra isə dünya yaradılıb. Aşağıda diqqətinizə təqdim olunan qəzəlin mənası belədir ki, hələ Məryəmin ətəyi Məsihanın beşiyi olmamış bir xaçpərəst məşuqun gözünün pərdəsini özünə məqam bilmişdi:

Pərdeyi-çeşmin məqam etmişdi bir tərsabeçə
Olmadan məhdi-Məsiha daməni Məryəm hənuz...

Öncə dünyada eşq var, ilk aqibətimiz eşqə aiddir deyə son aqibətimiz də eşqlə bağlı olmalıdır. Sonralar – yəni, eşqi dadandan sonra (min illər sonra) eşq vasitəsi ilə insan əsl taleyinə qovuşur. Eşq əsl alın yazısıdır. İnsan sevəndən sonra yenidən doğulur və eşqi vasitəsi ilə taleyini yaşayır. Eşq ona görə dünyadan daha qədimdir ki, dünya bərqərar olandan sonra insanın yaratmağa, qurmağa, yaşamağa həvəsi olsun. Yəni, dahi şairin məntiqiylə, bizim varlığımızı davamlıq edəcək mənəvi maraqları körükləyən eşq dünyadan daha əzəl olmalıydı ki, biz o hazır nemətlə yaşamağa özümüzdə güc tapa bilək.
Eşq gücdür...

Fəxri xiyabanda məzar daşlarına yazılan şeirlər – REPORTAJ Leylidən başlayıb Leylidə bitmək – Fərid Hüseynin essesi M.Ə. Sabirin əlyazmalarını molla niyə oğurlamışdı? - Ədəbiyyatımızın kədərli dəqiqələri
Ən son yeniliklər və məlumatlar üçün Icma.az saytını izləyin, biz hadisənin gedişatını izləyirik və ən aktual məlumatları təqdim edirik.
seeBaxış sayı:102
embedMənbə:https://kulis.az
archiveBu xəbər 10 Yanvar 2025 13:01 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see240

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see229

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see174

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see167

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see152

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see148

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see136

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see135

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see135

Azərbaycanın “AI 92” markalı benzini idxal və ixrac etdiyi ölkələr SİYAHI

18 Oktyabr 2025 17:24see127

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see126

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see125

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see125

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see124

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see124

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see123

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see123

Yuxusuz halda sükan arxasına əyləşməyin! DYP dən həftəsonu XƏBƏRDARLIĞI

18 Oktyabr 2025 10:41see122

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see122

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see122
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri