Politoloq: Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat marşrutlarının açılması regiona fayda gətirəcək ŞƏRH

Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun (Rusiya) direktoru Dmitri Solonnikov "Moskva-Baku" portalına Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat marşrutunun açılması ilə bağlı prosesləri şərh edib. Ekspertin fikirlərini oxucularımıza təqdim edirik.

- Dmitri Vladimiroviç, buğda daşıyan bir yük qatarı artıq Rusiyadan Azərbaycan ərazisi vasitəsilə Ermənistana gedib. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin son 30 ilində ilk dəfədir ki, yük Azərbaycan vasitəsilə Ermənistana daşınır. Rusiya Nəqliyyat Nazirliyi 2026-cı ilin yanvar ayının sonuna qədər Azərbaycandan keçən yeni dəmir yolu marşrutu ilə Ermənistana əlavə 132 vaqon buğda göndərəcəyini açıqlayıb. Bu barədə necə şərh verərdiniz?

- Şübhəsiz ki, gördüyümüz addımlar müsbətdir və bütün tərəflər iqtisadi faydaları başa düşürlər. İlk növbədə, Qarabağ münaqişəsindən təsirlənən tərəf olan Azərbaycanın siyasi iradəsindən danışa bilərik. O, Ermənistan Respublikasına göndərilən yüklərin tranzitinə icazə verərək blokadada olan Ermənistana doğru addım atıb. Bu, şübhəsiz ki, Ermənistanla sülhə doğru mühüm addımdır.

Rəsmi Yerevanın güzgü təklifi- Türkiyədən Azərbaycana yüklərin tranziti üçün öz ərazisini təmin etmək istəyi- təkcə dinc addım deyil, həm də Ermənistan hakimiyyətinin ölkəni regionda daha geniş ticarət və iqtisadi əməkdaşlığın aktiv komponentinə çevirmək üçün təbii istəyidir. Təbii ki, nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılmasından ən çox Ermənistan faydalanacaq; yük axınları oradan keçəcək. Eyni zamanda, sazişlərdə iştirak edən digər ölkələr də iqtisadi faydalarını əldə edəcəklər.

Cənubi Qafqazdan keçən bir sıra nəqliyyat marşrutlarının meydana çıxması yenidən iqtisadi faydaya yönəlmiş alternativlər şəbəkəsi yaradacaq. Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqunun dünən qeyd etdiyi kimi, təbii ki, regiondan keçən nəqliyyat marşrutlarının genişləndirilməsi müsbət bir inkişafdır. Bu, regionu iqtisadi cəhətdən daha cəlbedici edəcək.

Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin tədricən inkişafı ilə ticarət yaxşılaşa bilər. Bu, bu proseslərdə iştirak edəcək insanlar - azərbaycanlılar və ermənilər - arasında birbaşa əlaqələrə gətirib çıxaracaq. Artıq Azərbaycan ictimaiyyətinin nümayəndələrinin İrəvana səfər etdiyini və orada erməni həmkarları ilə qarşılıqlı əlaqədə olduqlarını gördük. Məlumata görə, gələcəkdə Ermənistan ictimaiyyətinin nümayəndə heyətinin Azərbaycana səfəri gözlənilir. Buna görə də, iki ölkə arasında sülhməramlılığın kifayət qədər yaxşı irəlilədiyini demək olar.

Rusiyanın bu prosesdə hətta geosiyasi baxımdan belə fəal iştirak etməsi çox vacibdir. Rusiya yüklərinin Azərbaycan ərazisindən daşınması birbaşa töhfədir. Yadda saxlamaq vacibdir ki, 2020-ci ildə Rusiyanın vasitəçiliyi Qarabağ münaqişəsinin həlli və tərəflərin sülhə doğru sonrakı hərəkətinin təməlini qoyub. 2020-ci il bu baxımdan həqiqətən də irəliləyiş ili oldu və İkinci Qarabağ müharibəsinə son qoyan tarixi qərarlar çox vacib idi.

Bundan əlavə, tərəflər nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılması ilə bağlı razılaşmalarda irəliləyiş əldə etdilər. Üçtərəfli Rusiya-Azərbaycan-Ermənistan formatı çərçivəsində. Əsas marşrut isə Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin 9-10 noyabr 2020-ci il tarixlərində verdiyi üçtərəfli bəyanatda qeyd olunan eyni Zəngəzur Dəhlizidir.

Sülh razılaşmasının fonunda müxtəlif dərəcələrdə Bakı və Yerevanın müsbət açıqlamaları (ən azı tərəflər buna çalışırlar), eləcə də müsbət gündəm müşahidə olunur.

Artıq digər MDB ölkələrinin rabitə və ticarət-iqtisadi əməkdaşlığın açılması prosesində iştirak etdiyini görürük - Rusiya, Azərbaycan və Ermənistanla yanaşı, buraya Qazaxıstan da daxildir. Azərbaycan vasitəsilə Ermənistana göndərilən ilk taxıl Qazaxıstan taxılı olub. Birlik ölkələrinin yaxınlığı nəzərə alınmaqla, MDB üzv dövlətləri də regionda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılması ilə bağlı daha sıx əməkdaşlıq edə biləcəklər.

Eyni zamanda, qeyd etmək lazımdır ki, "Tramp Marşrutu" adlandırılan layihənin həyata keçirilməsinin təfərrüatları Rusiya tərəfi üçün hələ də aydın deyil. Lakin Ermənistan və Amerika tərəfləri bu proqramı müzakirə edir və hazırlayırlar. Amerikanın Ermənistan ərazisindəki mövcudluğu müxtəlif dərəcələrdə Moskvada və digər yerlərdə müəyyən narahatlıqlar yaradacaq. Regional formatda, xüsusən də "3+3" formatında danışıqlar aparmaq daha məntiqlidir.

Eyni zamanda, görürük ki, necə deyərlər, ilk addım atılıb və Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat əlaqəsi Zəngəzur dəhlizinin tikintisindən əvvəl də mövcuddur və artıq uğur və effektivlik nümayiş etdirir. Bu, iqtisadi əməkdaşlığın hər kəs üçün vacib olduğunu göstərir. Və bu, qonşu dövlətlər arasında məntiqlidir. Üstəlik, bu fakt həm regionda, həm də xaricdə ölkələrimizin ortaq maraqları bölüşdüyünü göstərir.

Tərcümə - Elçin Bayramlı