Psixometrik testlərin vasitəsilə əmək bazarında ixtisaslı kadrlar olacaq EKSPERT ŞƏRHİ

“Azərbaycanda bütün şagirdlərin psixometrik testlərdən keçirilməsi təhsil sistemində mühüm dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Psixometrik testlər şagirdlərin bilik səviyyəsindən daha çox onların şəxsiyyət, qabiliyyət, maraq və emosional vəziyyətlərini qiymətləndirərək fərdi inkişaf üçün geniş perspektivlər təqdim edir”.

Bu fikirləri Gununsesi.info -ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.

Ekspertin fikrincə bu cür yanaşma təhsil sisteminin effektivliyini artırır və hər bir şagirdin potensialını maksimum reallaşdırmasına imkan yaradır: ” Təcrübəni statistik məlumatlar və dərin təhlillərlə müqayisə edərək bu sistemin Azərbaycanda tətbiqinin faydalarını daha aydın dərk etmək olar.

Psixometrik testlər dünya üzrə inkişaf etmiş təhsil sistemlərinin ayrılmaz hissəsidir. Məsələn, ABŞ-da hər il təxminən 25 milyon şagird müxtəlif psixometrik və karyera yönümlü testlərdən keçir. Bu testlər vasitəsilə şagirdlərin maraqları, qabiliyyətləri və şəxsiyyət tipləri müəyyən edilir. Hindistanın Milli Təhsil Siyasətində (NEP 2020) də psixometrik testlərdən istifadə edilməklə karyera planlaşdırmasının təkmilləşdirilməsi əsas prioritetlərdən biri olaraq vurğulanır. Finlandiyada isə məktəblərdə tətbiq olunan testlər nəticəsində hər şagirdin emosional və akademik vəziyyətinə fərdi yanaşma göstərilir.

Azərbaycanda bu testlərin tətbiqi, ilk növbədə, şagirdlərin potensialının erkən mərhələdə aşkarlanmasına kömək edəcək. Statistik məlumatlara əsasən, Azərbaycanda orta məktəblərdə təhsil alan təxminən 1,5 milyon şagird var. Bu testlərin nəticələri müəllimlərə və valideynlərə hər bir şagirdin fərdi inkişaf yolunu müəyyən etməkdə yardım edəcək. Məsələn, testlər vasitəsilə analitik qabiliyyətləri yüksək olan şagirdlər STEM sahələrinə yönləndirilə bilər, yaradıcı qabiliyyətləri üstün olanlar isə incəsənət və ya dizayn sahələrində inkişaf etdirilə bilər. Belə bir fərdi yanaşma, uzunmüddətli perspektivdə, ölkənin əmək bazarını daha ixtisaslı kadrlarla təmin edəcək.

Psixometrik testlər həmçinin şagirdlərin emosional və psixoloji vəziyyətinin diaqnostikası üçün əhəmiyyətlidir. Dünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, yeniyetmələrin təxminən 10%-i müxtəlif emosional və psixoloji çətinliklərlə üzləşir. Azərbaycanda isə bu rəqəmlər barədə konkret statistika az olsa da, məktəb psixoloqlarının məhdud resurslarla işləməsi bu çətinliklərin geniş yayıldığını göstərir. Psixometrik testlərin tətbiqi ilə bu problemlərin erkən mərhələdə aşkarlanması və şagirdlərə müvafiq dəstəyin göstərilməsi mümkün olacaq. Bu, təkcə təhsil göstəricilərini artırmaqla deyil, həm də şagirdlərin ümumi həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqla nəticələnəcək”.

K.Əsədov vurğulayıb ki, psixometrik testlər karyera istiqamətləri üzrə düzgün qərarların verilməsində mühüm rol oynayır.

“ABŞ-da “Holland Career Interest Inventory” kimi testlər gənclərin maraq və dəyərlərinə uyğun karyera sahələrini müəyyən etməyə kömək edir. Hindistanda isə bu yanaşma nəticəsində təxminən 65% gənc öz bacarıqlarına uyğun sahələrdə işə düzəlir. Azərbaycanda bu testlər vasitəsilə karyera planlamasının təkmilləşdirilməsi əmək bazarında tələb və təklif arasında balansı yaxşılaşdıracaq. Bu, xüsusilə, gənclərin işsizlik probleminin həllində və əmək bazarının səmərəliliyinin artırılmasında əhəmiyyətlidir.

Psixometrik testlərin tətbiqi həm də təhsil idarəetməsi üçün yeni imkanlar açacaq. Bu testlər nəticəsində əldə edilən məlumatlar təhsil siyasətçilərinə şagirdlərin maraq və qabiliyyətlərini daha obyektiv şəkildə dərk etməyə imkan verəcək. Misal üçün, Estoniyada psixometrik testlərin tətbiqi nəticəsində təhsil proqramları şagirdlərin ehtiyaclarına uyğun yenidən hazırlanıb və bu, ölkənin təhsil reytinqlərində ciddi irəliləyişə səbəb olub. Azərbaycanda da bu məlumatlardan istifadə edilərək tədris proqramları yenilənə, resurslar daha optimal şəkildə bölüşdürülə və təhsil mühiti şagirdlərin inkişafını daha effektiv şəkildə dəstəkləyə bilər.

Bu yanaşmanın tətbiqi, həmçinin valideynlərin övladlarının inkişafına daha dərindən qoşulmasına imkan verəcək. Psixometrik testlərin nəticələri valideynlərə övladlarının şəxsiyyət tipləri, maraqları və emosional vəziyyətləri haqqında məlumat təqdim edir. Bu, valideynlərin uşaqları ilə daha güclü emosional əlaqə qurmasına və onların inkişafını daha səmərəli şəkildə dəstəkləməsinə kömək edəcək”– deyə ekspert əlavə edib.

K.Əsədov hesab edir ki, psixometrik testlərin Azərbaycanda tətbiqi təhsil sistemində keyfiyyətin artırılması, fərdi yanaşmanın təmin olunması və uzunmüddətli perspektivdə daha hazırlıqlı bir cəmiyyətin formalaşmasına xidmət edəcək:“Bu testlərin nəticələrinə əsasən, şagirdlərin təhsil prosesində iştirakları artırılacaq, əmək bazarına daha ixtisaslı kadrlar daxil olacaq və ümumilikdə cəmiyyətin rifahı yüksələcək. Dünya təcrübəsi göstərir ki, bu cür testlərin tətbiqi təhsil sistemində yalnız fərdlərin deyil, bütövlükdə ölkənin inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərə bilər. Azərbaycanın təhsil sistemində bu yanaşmanın tətbiqi islahatların daha dərin və dayanıqlı olmasına töhfə verəcək”.

Xatırladaq ki, ötən gün Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) Direktorlar Şurasının sədri Məleykə Abbaszadə hər il 9-cu sinifdən kifayət qədər şagirdin təhsilini sona qədər davam etdirmək istəmədiyini və təhsilini bitirmədən əmək bazarına atıldığını deyib.

Karyera İnkişaf Forumunda Məleykə Abbaszadə çıxışı zamanı danışarkən əlavə edib ki, bu da şagirdlərin sayının azaldılmasına gətirib çıxarır.

O, bildirib ki, mərkəzin saytında xüsusi testlər hazırlanıb və bu testlərin nəticələrinə uyğun olaraq proqram şagirdə öz əmək sahəsini müəyyənləşdirməyə kömək edir.

M. Abbaszadə vurğulayıb ki, testlər mütəxəssislər tərəfindən elmi əsaslara uyğun hazırlanıb.

M. Abbaszadə onu da əlavə edib ki, yeniyetmələr və onların valideynləri ixtisas seçimi zamanı əmək bazarında olan tələbatı, gələcəkyönümlü peşələri nəzərə almırlar.

Şəbnəm Rəhimova

Gununsesi.info