“Qiyamət günü bunkeri“ nədir: Ümumdünya Toxum Anbarı nə üçün yaradılıb?

"Bu anbar insanlığın gələcəyi üçün ümid rəmzidir..."

Arktikada "Qiyamət günü bunkeri" niyə inşa edilib?

Moderator.az xəbər verir ki, bu suala "tsn.ua" nəşrində dərc edilən məlumatda aydınlıq gətirilib.

Məlumatda deyilir ki, Arktik tundranın düz ürəyində, dağın dərinliklərində insanlığın gələcəyi üçün böyük əhəmiyyət daşıyan unikal bir anbar yerləşir. Bu, Şpisbergen adasında yerləşən və "Qiyamət günü bunkeri" kimi tanınan Ümumdünya Toxum Anbarıdır.

Burada Celsi üzrə daimi  mənfi 18 dərəcə temperaturda dünyanın müxtəlif yerlərindən gətirilmiş mühüm kənd təsərrüfatı bitkilərinin toxumları saxlanılır. Bu anbar qlobal fəlakət baş verəcəyi təqdirdə insanlığı aclıqdan xilas edə biləcək bir növ "bitkilər üçün Nuhun gəmisi" rolunu oynayır.

Apokalipsis üçün toxum anbarı

Təsəvvür edin ki, böyük bir seyf var, ancaq içində pul və ya qiymətli daş-qaş deyil, toxumlar saxlanılır. Şpisbergen Ümumdünya Toxum Anbarı planet miqyasında baş verə biləcək fəlakətlərə qarşı qoruyucu tədbir kimi yaradılıb. Onun əsas məqsədi kənd təsərrüfatı bitkilərinin genetik müxtəlifliyini qorumaq və lazım gəldikdə yenidən bərpa etməkdir.

Bu anbar dünyadakı gen bankları üçün bir növ sığorta rolunu oynayır. Çünki adi toxum bankları, xüsusən də münaqişə və qeyri-sabitlik olan bölgələrdə müharibələr, təbii fəlakətlər və ya maliyyə çatışmazlığı səbəbindən məhv ola bilər. "Crop Trust" təşkilatının mütəxəssisləri vurğulayır ki, müxtəlif ölkələrdə toxum anbarları həssas vəziyyətdədir və onların fəaliyyəti enerji çatışmazlığı, maliyyə problemləri və ya zəif idarəetmə səbəbindən dayana bilər.

Beləliklə, Şpisbergen Ümumdünya Toxum Anbarı baş verə biləcək hər hansı fəlakətə baxmayaraq, kənd təsərrüfatı məhsullarının itirilmiş növlərinin bərpasına və qlobal ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə zəmanət verir.

Bu cür anbarın yaradılması ideyası kənd təsərrüfatı bitkilərinin genetik müxtəlifliyinin təbii fəlakətlər, müharibələr və iqlim dəyişiklikləri səbəbindən itirilməsi təhlükəsinə cavab olaraq ortaya çıxıb. 2008-ci ildə Norveç hökumətinin və beynəlxalq təşkilatların dəstəyi ilə Şpisbergen Ümumdünya Toxum Anbarı açılıb.

Toxum anbarının yerləşdiyi yer və quruluşu

Anbar Şpisbergen adasında, Şvalbard arxipelaqında, Şimal qütbündən təxminən 1300 km aralıda yerləşir. Səthdən 100 metr dərinlikdə, dağın içində inşa edilib ki, bu da onu xarici təsirlərdən qoruyur. Bu yer diqqətlə analiz edilərək seçilib və təhlükəsizlik baxımından vacib meyarlara cavab verir.

Məhz Şpisbergenin seçilməsinin əsas səbəbləri:

- Uzaq, lakin əlçatan bölgə olması. Adanın insanların sıx məskunlaşdığı ərazilərdən uzaqda olması, anbarın münaqişələr və ya təbii fəlakətlər nəticəsində zərər görmə riskini azaldır.

- Geoloji sabitlik. Anbarın yerləşdiyi dağ seysmik cəhətdən sabitdir və zəlzələlərdən təsirlənmir.

- Dərinlik və qoruma. Anbar dağın içində yerləşdiyi üçün xarici təsirlərdən yüksək səviyyədə qorunur.

- Əbədi donuşluq təbəqəsi. Anbar qalın donmuş torpaq qatının içində yerləşir ki, bu da toxumların təbii yolla soyudulmasını təmin edir. Hətta elektrik enerjisi kəsilsə belə, toxumlar donmuş halda qalacaq.

- Dəniz səviyyəsindən yüksəkdə yerləşmə. Qlobal istiləşmə səbəbindən dəniz səviyyəsi yüksəlsə də, anbar su altında qalmayacaq.

2025-ci ilin fevralında yeni toxum kolleksiyası gətirilib

2024-cü ilin may ayına olan məlumata görə, anbarda dünyanın demək olar ki, hər bir ölkəsindən gətirilmiş 1,3 milyondan çox toxum nümunəsi var. Bu, onu planetin ən böyük toxum anbarına çevirir.

Bu yaxınlarda, 2025-ci ilin fevral ayında, anbara daha 14 000 yeni toxum nümunəsi daxil olub. Onlar dünyanın 21 fərqli gen bankından gətirilib. Yeni gətirilən toxumlar arasında xüsusilə quraqlığa davamlı mühüm kənd təsərrüfatı bitkiləri var.

Sudandan və Malavidən gətirilən toxumlar:

Sudandan - sorgo və darı sortları, quraqlığa davamlı və ərzaq təhlükəsizliyi üçün vacib məhsullar. Malavidən - "məxməri lobya" (protein baxımından zəngin paxlalı bitki).

Sudanın qeyri-sabit vəziyyətdə olması və müharibələr səbəbindən kənd təsərrüfatının dağılması, oradakı alimləri Şpisbergenə toxum göndərməyə vadar edib. Bu, sadəcə texniki bir proses deyil, gələcək üçün ümid dolu bir addımdır. Əgər ölkədə kənd təsərrüfatı sistemi tamamilə çökərsə, toxumlar geri qaytarılaraq əkinçiliyin bərpasına kömək edə bilər.

Eyni zamanda, tez-tez dağıdıcı iqlim fəlakətləri yaşayan Filippinlər də mühüm toxum nümunələrini anbara təhvil verib. Bu toxumlar qorunmazsa, bir daha bərpa olunmayacaq və genetik sərvət əbədi olaraq yox ola bilər.

Ümumdünya Toxum Anbarı - insanlığın gələcəyi üçün ümid rəmzidir

Beləliklə, Şpisbergen Ümumdünya Toxum Anbarı təkcə toxumları qorumaq üçün deyil, həm də qlobal ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək üçün mühüm bir mərkəzdir. Bu yer insanlığın istənilən fəlakətə tab gətirə biləcəyinin, kənd təsərrüfatını və qida mənbələrini bərpa edə biləcəyinin rəmzidir.