Region qarışdı, məşhur qruplaşma hərəkətə keçdi: Yeni toqquşma olacaq

“Yəməndə husi hərəkatının cənub istiqamətində mobilizasiya xəbərlərinin məzmunu səthi hərbi manevrdən daha artıq məna daşıyır. Bu proses parçalanmış Yəmən üçün yeni bir qaynar nöqtə olmaqla yanaşı, regional güc balanslarının və xarici siyasət prioritetlərinin yenidən qiymətləndirilməsinə zəmin yaradır”.

Bu fikirləri Globalinfo.az-a politoloq Rüstəm Tağızadə deyib.

Politoloq bildirib ki, husilərin cənuba doğru mümkün hücum hazırlıqları həm daxili siyasi dinamikanın, həm də xaricdən gələn strateji impulsların məhsuludur və bu impulsların həlledici hissəsi İran–Səudiyyə Ərəbistanı rəqabətidir:

“Husilər üçün hərbi hərəkətlər sadəcə ərazilərin genişləndirilməsi deyil, eyni zamanda xalq üzərində siyasi təsirin artırılmasına, legitimlik iddiasının möhkəmləndirilməsinə və xarici dəstəkçilərlə sövdələşmə gücünün yüksəldilməsinə xidmət edir. Cənubda Cənub Keçid Şurasının (STC) son irəliləyişləri husiləri ehtiyatlarını və imkanlarını sınağa çəkməyə məcbur edir. Əgər husilər güc nümayişi ilə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) dəstəklədiyi STC qüvvələrini geri itələyə bilsələr, gələcək sülh danışıqlarında daha güclü mövqe qazana bilərlər. Bu siyasi-hərbi hesablamanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, hər hücum eyni zamanda danışıqlar masasında daha böyük pay deməkdir.

İran husilərdən strateji proksi qüvvə kimi istifadə edərək Qərb və Körfəz ölkələrinin maraqlarına zərbə vurur. Eyni zamanda Riyad və Əbu Dabi üçün Yəmən döyüş meydanı Tehran–Riyad rəqabətinin ön cəbhəsinə çevrilir. Bu rəqabət yalnız hərbi yardımla məhdudlaşmır; informasiya müharibəsi, diplomatik manevrlər və təhlükəsizlik əməkdaşlıqları da mühüm rol oynayır. Əgər Tehran husilər vasitəsilə cənub istiqamətində təsirini genişləndirərsə, Səudiyyə Ərəbistanı və onun tərəfdaşları cavab olaraq daha müdaxiləçi taktikalara — həm hərbi, həm də diplomatik müstəvidə — əl ata bilərlər. Bu isə Yəməndəki lokal parçalanmanı daha da dərinləşdirərək münaqişənin regional xarakter almasına səbəb ola bilər”.

Politoloq hesab edir ki, BƏƏ-nin STC-yə dəstəyi və Səudiyyə Ərəbistanının öz maraqlarını qorumaq üçün atdığı addımlar Yəməni təkcə Tehran–Riyad rəqabətinin sahəsinə deyil, eyni zamanda BƏƏ–Səudiyyə münasibətlərində mövqelərin sınandığı arenaya çevirir:

“Belə bir fraqmentasiya beynəlxalq koalisiyaların koordinasiyasını zəiflədir. Riyadla Əbu-Dabi arasındakı fərqli prioritetlər Yəməndə sivil idarəçiliyin və uzunmüddətli sabitliyin bərpasını ciddi şəkildə çətinləşdirir. Bunun əsas yükü isə birbaşa mülki əhalinin üzərinə düşür: humanitar böhran dərinləşir, qaçqın axınları artır, ərzaq təhlükəsizliyi vəziyyəti daha da pisləşir.

Rüstəm Tağızadə

Vaşinqton üçün Yəmən daha geniş geosiyasi prioritetlərlə bağlıdır: beynəlxalq dəniz yollarının təhlükəsizliyi, regional tərəfdaşların müdafiəsi və İranın nüfuzunun məhdudlaşdırılması. Son illərdə ABŞ-ın mövqeyi çevik olub — husilərin hücumlarına qarşı qismən hərbi əməliyyatlar, diplomatik təzyiq və hədəfli sanksiyalar da daxil olmaqla müxtəlif vasitələr tətbiq edilib. ABŞ siyasəti iki zidd məqsəd arasında balans axtarır: dəniz nəqliyyatının qorunması və münaqişənin daha geniş regional müharibəyə çevrilməsinin qarşısının alınması. Əgər bu balans pozularsa, Vaşinqton daha genişmiqyaslı müdaxilə və ya yeni koalisiyaların formalaşdırılmasına məcbur qala bilər.

Qısa müddətdə məhdud hərbi qarşıdurmalar mümkündür, regional güclər müəyyən çərçivədə müdaxilə edə və nəticədə müvəqqəti atəşkəs və ya məhdud status-kvo yarana bilər. Lakin uzunmüddətli siyasi həllin formalaşması çətin görünür. Daha mənfi ssenari isə rəqabətin eskalasiyasıdır: əgər Riyad və Əbu-Dabi arasında koordinasiya pozularsa və ya Tehran fəallığını artırarsa, Yəmən münaqişəsinin regional savaşa çevrilmə riski yüksələcək. Perspektivdən baxanda burada əsas məsələ təkcə lokal maraqlar deyil — bu, Yaxın Şərqdə yeni strateji reallığın formalaşmasıdır”.

Ekspert vurğulayıb ki, ilk növbədə regional aktorlarla koordinasiyalı diplomatiya prioritetləşdirilməlidir:

“ABŞ və BMT vasitəsilə mümkün olan ən geniş çoxpartiyalı razılaşma — humanitar yardımın artırılması, bölgələrarası güc bölgüsü mexanizmləri və xarici silah axınının məhdudlaşdırılması — zəruridir. Eyni zamanda İran–Səudiyyə xəttində daha geniş danışıqlar kanalları açılmalı, Yəmən münaqişəsinin böyük güclərin nüfuz mübarizəsinin alətinə çevrilməsinin qarşısı alınmalıdır. Əks halda regional buferlər çökəcək və daha geniş, daha uzunmüddətli qeyri-sabitlik yaranacaq.

Nəticə etibarilə, husilərin cənub istiqamətində mobilizasiyası sadəcə yeni bir döyüş əməliyyatı deyil; bu, Yəmən və ətraf region üçün strateji transformasiyanın simptomudur. Bu, Yaxın Şərqdə balansın təkcə yenidən bölüşdürülməsi deyil, həm də böyük güclərin davranışlarını və regional düzənin gələcəyini müəyyən edəcək bir sınaqdır. Bu sınaqda uğur yalnız hərbi üstünlükdə deyil, diplomatiyada, regional koordinasiyada və uzunmüddətli siyasi həll üçün real kompromislərdə ölçüləcək”.

Turan Rzayev
Globalinfo.az