Rusiyadan danışıqlar imitasiyası: Moskva Kiyev qarşısında elə tələblər qoydu ki...

Politoloq: “Moskvanın memorandumda irəli sürdüyü şərtlərin qəbulu Kiyevin kapitulyasiyaya getməsi deməkdir”

Dünən İstanbulda Ukrayna və Rusiya arasında sülh danışıqlarının ikinci raundu keçirilib və əhəmiyyətli irəliləyiş olmadan başa çatıb. Rusiya Ukraynaya “sülh memorandumu” təqdim edib ki, bu sənəddə özünün əvvəlki şərtlərini təkrarlayıb. Bu, əslində Ukraynanın kapitulyasiyası tələbi deməkdir. Bu barədə “Axios” və “Financial Times” Ukrayna rəsmilərinə istinadən yazıb. Rusiya tərəfi Ukrayna qoşunlarının Rusiyanın ələ keçirdiyi ərazilərdən - Donetsk, Luqansk, Xerson və Zaporojye vilayətlərindən çıxarılmasını və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə məhdudiyyətlərin, o cümlədən NATO-ya üzv olmaqdan imtina edilməsini tələb edib. Ukraynanın tam atəşkəs, təhlükəsizlik təminatları və ölkənin ərazi bütövlüyü ilə bağlı yeni təkliflərinə baxmayaraq, bu şərtlər dəyişməz olaraq qalır.

Ukraynanın müdafiə naziri Rustem Umerovun başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti tam və qeyd-şərtsiz atəşkəs, təminatlar və etimadın möhkəmləndirilməsi tədbirlərini tələb edən memorandum təqdim edib. Eyni zamanda, Rusiya danışıqlar başlamazdan əvvəl tələblərini ictimaiyyətə açıqlamaqdan imtina edib və atəşkəs tələbinə məhəl qoymamaqda davam edib.

Rusiya danışıqlar qrupunun rəhbəri Vladimir Medinski ukraynalı uşaqların oğurlanması ilə bağlı ittihamları “təbliğat” adlandırıb. O, həmçinin müəyyən ərazilərdə bir neçə günlük məhdud atəşkəs təklif edib ki, bu da Ukraynanın hərbi əməliyyatların tam dayandırılması tələbinə uyğun gəlmir.

Danışıqlar zamanı nümayəndə heyətləri əl sıxmayıb və yeganə razılaşma növbəti əsir mübadiləsi olub. Rusiya Ukraynaya 6000 cəsədin və ən azı 1000 hərbi əsirin təhvil verilməsinə, Ukrayna 25 yaşdan kiçik və vəziyyəti ağır olan bütün əsirlərin azad edilməsinə razılaşıb.

Ukrayna rəsmiləri Ukrayna, Rusiya və ABŞ liderlərinin sammitinin keçirilməsini tələb edib, lakin Kreml indiyədək belə bir görüşün keçirilməsindən imtina edib. Rusiya tərəfi bunun yalnız İstanbul danışıqlarının real nəticələrindən sonra mümkün olduğunu bəyan edib.

UNİAN-ın xəbərinə görə, 2025-ci il iyunun 2-də İstanbulda Ukrayna və Rusiya arasında danışıqlar heç bir irəliləyiş olmadan başa çatıb. Rusiya öz sərt tələblərini - Ukrayna qoşunlarının işğal olunmuş rayonlardan çıxarılmasını və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin məhdudlaşdırılmasını, mahiyyətcə təslim olmaqda israrlı olduğunu təkrarlayıb.

Ukrayna tam atəşkəs, təhlükəsizlik zəmanəti və suverenliyin qorunmasını tələb edib. Yeganə razılaşma əsir mübadiləsidir. Liderlərin şəxsi görüşü hələ planlaşdırılmayıb.

Ukrayna münaqişəsinin nizamlanması ilə bağlı Rusiyanın təklif etdiyi  memorandum atəşkəs üçün iki variant təklif edir: Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Rusiya Federasiyasına birləşdirilən ərazilərdən çıxarılması və ya qoşunların yerdəyişməsinə qadağa, səfərbərliyin və Kiyevə xarici hərbi yardımın dayandırılması. Memorandumun mətnini TASS və “RİA Novosti” yayıb. Ukrayna Rusiyanın təklifinə bir həftə ərzində cavab verəcək.

Rusiya memorandumu üç bölmədən ibarətdir ki, bunlardan birincisi “yekun hesablaşmanın əsas parametrləri”dir. Onun əsas müddəaları bunlardır: Ukraynanın neytrallığı, hərbi ittifaqlara qoşulmaqdan imtina etməsi, Ukraynada digər dövlətlər tərəfindən hərbi fəaliyyətə qadağa, Ukrayna üçün qeyri-nüvə statusu, maksimum Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin yaradılması, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən iqtisadi sanksiyaların ləğvi, Krım, Luqansk, Donetsk, Zaporojye və Xerson vilayətlərinin Rusiyaya birləşdirilməsinin beynəlxalq hüquqi tanınması, hərbi əməliyyatlardan dəyən zərərə görə tələblərdən qarşılıqlı imtina, rusdilli əhalinin hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi, UOC-un fəaliyyətinə qoyulan məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması, nasizmin tərənnüm edilməsinin qadağan edilməsi, ailələrin və köçkünlərin birləşdirilməsi ilə bağlı bir sıra məsələlərin həlli, diplomatik və iqtisadi əlaqələrin, o cümlədən qaz tranzitinin tədricən bərpası.

“Atəşkəs şərtləri” adlı ikinci bölmə iki variantdan ibarətdir. Ukrayna qoşunlarının Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olan ərazilərdən çıxarılması təklifi ilə yanaşı, Moskva “paket təklifi” hazırlayıb. Bu, Ukraynada hərbi vəziyyətin və səfərbərliyin ləğvini, Atəşkəs Rejiminə Nəzarət Mərkəzinin yaradılmasını, Ukraynanın Rusiyadakı təxribat fəaliyyətindən əl çəkəcəyinə təminat verilməsini və Ukrayna ərazisinə üçüncü ölkə qoşunlarının yerləşdirilməsinin istisna edilməsini nəzərdə tutur.

Üçüncü bölmə, “Addımların ardıcıllığı və onların həyata keçirilməsi üçün vaxt çərçivəsi”dir. O nəzərdə tutur: yekun hesablaşma haqqında sazişin mətni üzərində işə başlamaq, ölülərin cəsədlərinin toplanması üçün müəyyən ərazilərdə 2-3 günlük atəşkəs, konkret tarixlərlə atəşkəs haqqında memorandumun imzalanması, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olan ərazilərdən çıxarılmasının əvvəlindən 30 günlük atəşkəs, Ukraynada seçkilərin keçirilməsi, sülh müqaviləsinin imzalanması və BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən təsdiqlənməsi.

Ekspertlər hesab edirlər ki, Rusiya bu memorandumu ilə sülhdən yayındığını nümayiş etdirir. Çünki sənəddə ggöstərilən şərtlər Rusiya tərəfindən əvvəl irəli sürülən şərtlərdir ki, Kiyev bununla heç cür razılaşmayacağını dəfələrlə bəyan edib.

Politoloq Qabil Hüseynli AYNA.AZ-a deyib ki, İstanbul danışıqlarının ikinci raundundan yüksək nəticələr gözlənilmirdi: “Yəni müsbət razılaşmanın əldə olunmayacağı əvvəlcədən bəlli idi. Atəşkəsin əldə olunmamasının səbəbi isə tərəflərin, xüsusilə də Rusiyanın şərtlərindən bir addım da geri çəkilməməsidir. Moskvanın memorandumda irəli sürdüyü şərtlərin qəbulu Kiyevin kapitulyasiyaya getməsi deməkdir. Rusiya elə şərtlər qoyub ki, onların Ukrayna tərəfindən qəbul edilməsi mümkünsüzdür. Belə olan halda razılaşmanın, atəşkəsin əldə olunması qeyri-realdır”.

“Moskva istəyir ki, işğal etdiyi ərazilər Kiyev tərəfindən də, beynəlxalq aləm tərəfindən də Rusiya ərazisi kimi qəbul edilsin. Memorandumda irəli sürülən şərtlər özündə bunu ehtiva edir. Ukrayna rəsmiləri isə əvvəl də, indi də bəyan edirlər ki, bu şərtlərlə heç cür razılaşmayacaqlar. Bundan sonra da həmin şərtlərin qəbul ediləcəyi inandırıcı deyil. Baxın, orda şərtlərdən biri Ukraynada seçki keçirilməsidir. Rusiya o qədər harınlayıb ki, başqa ölkənin daxili siyasi məsələsinə qarışmaq istəyir. Rusiya Ukraynanı  özünün ikinci Belarusu kimi görmək istəyir. Bunu isə nə Ukrayna hakimiyyəti, nə də ukraynalılar qəbul edəcəklər”, - analitik qeyd edib.

Q.Hüseynli bildirib ki, Rusiyanın memorandumu ABŞ Prezidenti Donald Trampı da təhqir etməkdir: “Sülh danışıqları, atəşkəsin əldə edilməsi təşəbbüsü Tramp tərəfindən irəli sürülüb. Vaşinqton tərəflərə çağırış edir ki, danışıqlarda məqbul şərtlər irəli sürülsün, müharibə dayansın. Amma Rusiyanın şərtlərinin məqbul olmadığı ortaya çıxdı. Demək ki, Rusiya ABŞ-ı aldatmaqla, danışıqlara getməklə danışıqlar imitasiyası ilə məşğuldur. Putin rejiminin niyyəti müharibəni dayandırmaq yox, Ukraynanı bütövlükdə işğal etməkdir. Yəqin ki, ABŞ lideri bunu anlayacaq. Anlamasa da, ətrafındakılar, siyasi məsləhətçiləri, müşavirlərio onu başa salacaqlar ki, Putinlə sülh mümkün deyil”.

“Bundan sonra da danışıqlar keçirilsə, yenə də müsbət nəticə gözlənilmir. Çünki Rusiya açıq şəkildə elə tələblər irəli sürür ki, bunu Kiyev qəbul etməyəcək. İnanmıram ki, Rusiya da bu şərtlərində dəyişiklik etsin. Rusiyaya yerini göstərmək üçün ABŞ qətiyyətli addımlar atmalı, Avropa İttifaqı ilə birgə hərəkət etməlidir. Əks halda, Rusiya dayanmayacaq. Sabah Ukraynanı tam işğal etməklə də yetinməyəcək, növbəti hədəflərinə doğru irəliləyəcək. Növbəti hədəf isə ABŞ-ın Avropadakı, NATO-dakı müttəfiqləridir”, - politoloq fikrini tamamlayıb.