Saxta diplomlara qarşı mübarizə: Daha şəffaf və güclü bir nəzarət mexanizmi qura bilərik

"Təəssüf hissi ilə qeyd edirəm ki, bəzi şəxslər saxta diplomlar əsasında onlayn müraciətlər həyata keçirirlər. Biz belə halları demək olar ki, hər gün aşkarlayırıq".  "Azərbaycan müəllimi" xəbər verir ki, bunu Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyinin (TKTA) İdarə Heyətinin sədri Tural Əhmədov "Azərbaycan müəllimi" qəzetinə müsahibəsində deyib. 

O bildirib ki, hətta 2021-2022-ci illərdə saxta diplomlar əsasında verilən 9 şəhadətnaməni aşkarlayaraq ləğv etdik:

"Bunun aşkarlanması necə baş verdi? Agentliyə edilən müraciətlər üzrə ekspertiza aparılarkən Türkiyə Respublikasının Karabük Universiteti tərəfindən verildiyi iddia edilən 6 diplomun saxta olduğunu aşkarladıq və buna görə cari ildə tanınma ilə bağlı həmin müraciətlərə imtina qərarı verdik. Bu, bizdə ciddi şübhə yaratdığı üçün sözügedən universitetin adından əvvəlki illərdə də verilən diplomları yenidən araşdırdıq və Türkiyənin aidiyyəti qurumlarına sorğu göndərdik".

Tural Əhmədovun sözlərinə görə, nəticədə 2021-ci ildə 1 nəfərə, 2022-ci ildə 8 nəfərə münasibətdə ümumilikdə 9 nəfərin saxta diplom müraciəti əsasında verilmiş şəhadətnamələr müvafiq əmrlə ləğv edilib:

"Son vaxtlar şəhadətnamələrin saxtalaşdırılması cəhdlərini də görürük və bu çağırışların qarşısını almaq üçün aidiyyəti qurumlarla birlikdə tədbirlər görülür. Bundan əlavə, işəgötürənlər təqdim edilən şəhadətnamələrin həqiqiliyini səhifəmiz üzərindən onlayn yoxlamaq imkanı qazanıblar. Bu kimi halların qarşısını almaq məqsədilə bir daha işəgötürənlərə səslənib müvafiq şəhadətnamələrin həqiqiliyini Agentliyin səhifəsindən yoxlamalarını tövsiyə edirik".

Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Sherg.az"a bildirib ki, saxta diplomların aşkarlanması və onlara qarşı mübarizə hər bir ölkənin təhsil sistemində şəffaflığın qorunması və ictimai etimadın gücləndirilməsi baxımından vacibdir: 

“Təhsil sənədlərinin saxtalaşdırılması yalnız fərdi məsələlər deyil, həm də cəmiyyətin ümumi inkişafına, əmək bazarına və təhsil sisteminin etibarlılığına ciddi ziyan vurur. Azərbaycan kontekstində, Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyinin (TKTA) 2021-2022-ci illərdə aşkarladığı 9 saxta diplom nümunəsi bu problemin ciddiliyini göstərir. Saxta sənədlər yalnız bir neçə insanın hüquqlarını pozmur, eyni zamanda təhsildə bərabərliyi və cəmiyyətdə ədaləti sarsıdır. Dünya təcrübəsi göstərir ki, saxta diplomlarla mübarizədə güclü nəzarət mexanizmlərinin tətbiqi vacibdir. Məsələn, ABŞ-da “National Student Clearinghouse” adlı elektron sistem vasitəsilə diplomların və təhsil sənədlərinin doğruluğu təsdiq edilir. Bu sistem yalnız təhsil müəssisələrinə deyil, həm də işəgötürənlərə sənədləri yoxlamaq imkanı yaradır. Böyük Britaniyada isə “HEDD” (Higher Education Degree Datacheck) sistemi vasitəsilə hər bir universitetin verdiyi diplomların doğruluğu dəqiqliklə təsdiqlənir. Bu yanaşmalar tələbələrin şəffaflıqla seçilməsi və saxta sənədlərin qarşısının alınması üçün güclü bir vasitədir. Azərbaycanda Təhsil Nazirliyi və TKTA-nın saxta sənədlərlə mübarizə aparmaq üçün müəyyən elektron sistemləri mövcuddur. Elektron Təhsil Məlumat Sistemi vasitəsilə diplomların seriya nömrələri və digər unikal göstəriciləri yoxlanıla bilər. Lakin belə sistemlərin daha geniş tətbiqi və ictimaiyyət arasında məlumatlılığın artırılması vacibdir. Statistik məlumatlara görə, 2021-ci ildə dünyada təxminən 2%-ə qədər insan müxtəlif ölkələrdə saxta təhsil sənədlərindən istifadə edərək iş müraciətlərində iştirak edib. Bu, qlobal səviyyədə təhsil sistemlərinin qarşılaşdığı ciddi bir problemdir. Saxta diplomlarla bağlı əsas problemlərdən biri də bu sənədlərin əmək bazarına təsiridir. Saxta sənədlərlə işə qəbul olunan şəxslər, real kvalifikasiyaya malik olan namizədlərin hüquqlarını pozur. Nəticədə, bu, yalnız fərdi səviyyədə deyil, həm də ümumi iqtisadiyyatda məhsuldarlığın azalmasına səbəb olur. Məsələn, Avstraliyada hər il saxta diplomlarla iş müraciətləri səbəbindən işəgötürənlər 100 milyon dolları aşan iqtisadi zərər görür”.

Ekspertin sözlərinə görə, Azərbaycanda saxta diplomların qarşısının alınması üçün effektiv mexanizmlərin tətbiqi tələb olunur:

“İlk növbədə, ali təhsil müəssisələri tərəfindən verilən diplomların və şəhadətnamələrin elektron bazalarda tam qeydiyyatı aparılmalıdır. Bu, sənədlərin doğruluğunu yoxlamaq istəyən işəgötürənlər və digər maraqlı tərəflər üçün şəffaf bir platforma yaradar. Eyni zamanda, tələbələrin məlumatlılığını artırmaq üçün təhsil sənədlərinin doğruluğunu yoxlamaq üsulları haqqında təlimatlar təqdim olunmalıdır. Saxta diplomlarla bağlı problemlərlə qarşılaşdıqda müraciət üçün ən əsas ünvan Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyi və Təhsil Nazirliyidir. Hər iki qurumun əsas funksiyası təhsildə şəffaflığı təmin etməkdir. Bundan əlavə, saxta sənədlərin istifadəsi qanun pozuntusu olduğundan, belə hallar hüquq-mühafizə orqanlarına da bildirilməlidir. Saxta diplomların aşkarlanması prosesində ictimai iştirakın da böyük rolu var. Həm tələbələr, həm də işəgötürənlər bu məsələdə həssas yanaşmalı və şübhəli hallarda müvafiq qurumlara məlumat verməlidirlər. Belə yanaşma yalnız təhsil sisteminin etibarını artırmaz, həm də ümumi cəmiyyətin inkişafına töhfə verər. Azərbaycan bu sahədə dünya təcrübəsindən istifadə edərək, daha şəffaf və güclü bir nəzarət mexanizmi qura bilər. Bu, təhsil sistemimizin inkişafı və beynəlxalq səviyyədə rəqabətqabiliyyətli olması üçün mühüm addım olar”.