Şərtin sükutu: Dəmir qapıların arxasında sülhün izi

BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında Suriya Prezidenti Əhməd əş-Şaranın çıxışı Yaxın Şərq diplomatiyasının klassik gedişlərini xatırladırdı: sərt ittihamlarla müşayiət olunan, amma gələcək üçün qapını tam bağlamayan ehtiyatlı ritorika.

Şara həm beynəlxalq hüququn pozulmasını önə çəkərək İsrailə açıq mesaj verdi, həm də danışıqlar üçün nəzəri imkanın mövcudluğunu vurğulayaraq beynəlxalq auditoriyaya balanslı siqnal göndərdi. Tarixi təcrübədən doğan bu mövqe, Colan təpələri məsələsi ilə birbaşa bağlı olan “sülh əvəzinə torpaq” prinsipinin bu gün də Suriya diplomatiyasının ana xəttini təşkil etdiyini bir daha nümayiş etdirdi.

Suriya Prezidenti Əhməd əş-Şaraa BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında etdiyi çıxışda İsrail-Suriya münasibətləri ilə bağlı hansı əsas mesajları verdi və bu mövqeyi hansı tarixi razılaşma kontekstində izah etdi?

Mövzu ilə bağlı Bakıvaxtı.az-a açıqlama verən politoloq Turan Rzayev bildirib ki, Suriya Prezidenti Əhməd əş-Şara BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında etdiyi çıxışda İsrail–Suriya münasibətləri ilə bağlı mesajlarını konkret və strateji çərçivədə formalaşdırıb. Onun ritorikasının əsas mahiyyəti hazırkı vəziyyətin qeyri-müəyyənliyini vurğulamaqla yanaşı, gələcək üçün şərtli açıq qapı saxlamaqdan ibarət idi. Bu, Suriya diplomatiyasının klassik ehtiyatlı, lakin mesajverici yanaşmasının davamı kimi qiymətləndirilir.

Rzayevin sözlərinə görə, Şaranın “İsrail bir neçə dəfə Suriyaya hücum edib və ərazimizə girməyə davam edir” deməsi mövcud vəziyyətə birbaşa reaksiyadır. Suriya lideri BMT tribunasından istifadə edərək həm beynəlxalq hüququn pozulmasını qabardıb, həm də İsrailin bölgədəki fəaliyyəti ilə bağlı narahatlıqları beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırıb.

Turan Rzayev: Bu ifadə beynəlxalq auditoriyaya yönəlmiş balanslı və düşünülmüş mesajdır

"Bununla yanaşı, Şara çıxışında yalnız ittihamlarla kifayətlənməyib. O, “İsraillə münasibətlərin yoluna qoyulması və sülhün təsis edilməsi hazırda gündəlikdə deyil” desə də, eyni zamanda “danışıqlar uğurla nəticələnsə, gələcəkdə digər razılaşmalar da əldə oluna bilər” sözləri ilə çıxışını tamamlayıb. Bu ifadə beynəlxalq auditoriyaya yönəlmiş balanslı və düşünülmüş mesajdır. Yəni, Suriya hazırda İsraillə münasibətləri normallaşdırmağa hazır deyil, amma prinsipial olaraq bu ideyanı tam şəkildə rədd etmir".

O qeyd edib ki, bu mövqe tarixi kontekstdə “Sülh əvəzinə torpaq” prinsipi ilə sıx bağlıdır: 

"1990-cı illərdə, xüsusilə Hafiz Əsəd dövründə, ABŞ vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqların əsas mövzusu Colan təpələrinin qaytarılması qarşılığında münasibətlərin normallaşdırılması idi. Həmin danışıqlar nəticəsiz qalsa da, bu prinsip bu günə qədər Suriya diplomatik xəttində strateji yerini qoruyur. Şaranın çıxışındakı “əgər danışıqlar uğurla nəticələnsə...” fikri də məhz bu tarixi prinsipin dolayısı ilə təsdiqi və davamı kimi qiymətləndirilir. Başqa sözlə, Suriya münasibətləri normallaşdırmaqdan imtina etmir, lakin bunu yalnız konkret geosiyasi şərtlər və ərazi suverenliyinə hörmət çərçivəsində mümkün hesab edir".

Əli Hüseynov