Seyid Əzim ingilislərin Bayronuna bərabər imiş... Firidun bəy Köçərli niyə təəssüflənirdi?

Kulis.az ədəbiyyatşünas alim Mətanət Vahidin sosial şəbəkə hesabında Seyid Əzim Şirvani ilə bağlı paylaşdığı fikirləri təqdim edir.

“Bu yoxsulluq və təngdəstlik, dünyada çox bəlalara səbəb olan ehtiyac şairi vadar edərdi bəzi dövlətmənd və əhli-sərvət mədhində qəsidələr inşa edib, kimisindən buğda, kimisindən düyü, bəzilərindən pul, xələt, saat və qeyri zəruri olan əşya tələb etməyə. Şairin haqqında olan bu həqarət və qədirşünassızlıq camaatımıza töhmət gətirən və onu ləkələndirən bir haldır ki, gələcək nəslin nifrət ilə bizi yad etməyinə səbəb olacaqdır.” - Bu sətirləri Firidun bəy Köçərli “Azərbaycan ədəbiyyatı” kitabında Seyid Əzim Şirvani haqqındakı oçerkdə yazırdı.
Şairin tərcümeyi-halını ilk dəfə olaraq geniş işıqlandıran, yeri gəldikcə yaşayış tərzi və səyahətləri ilə bağlı lirik parçalarından nümunələr gətirən tədqiqatçı qeyd edirdi ki, əgər yaşayış tərzi qənaətbəxş olsaydı, bu istedadlı şair yalnız əsl sənətlə məşğul olar, maddiyyat dərdinə düşüb qəsidələr yazmazdı.
Şairin həyat və yaradıcılığına dair qiymətli məlumatar verilən oçerk “Haci Seyid Şirvani nəinki yalqız Şirvan vilayətinin, bəlkə tamam Azərbaycan türklərinin əazim şüərasından biri olub” cümləsi ilə başlayır.
Ardınca müəllif Seyid Əzim kimi böyük bir sənətkarın diqqətdən kənarda qalmasından şikayətlənərək irsinin və həyatının layiqincə öyrənilməməsinə mənfi münasibətini bildirir: “Budur bizim əvvəlinci şairimizin, milli ədibimizin və mayeyi-fəxrimiz olan Seyidin əsərlərinə və yadigarlarına olan hörmət və ehtiram!.. Əgər Hacı Seyid Əzim kimi şair Avropa əhlini kənarda qoyaq, bizim qonşularımız içində vücuda gəlmiş olsaydı, onların əsərləri kərrat ilə çapdan çıxıb millətləri arasında bir dərəcədə intişar tapmışdı ki, uşaqdan böyüyə kimi cümləsi onları oxuyub əksərini əzbər bilərdilər”.
Müəllif gürcülərin öz sənətkarlarına qarşı hörmət və ehtiramının əlaməti olaraq şair İlya Çavçavadzenin dəfnindəki izdihamı nümunə gətirərək qeyd edir ki, hətta ölkənin ucqarlarından belə, deputatlar dəfndə iştirak etmək üçün təşrif gətirmiş, bütün gürcü mətbuatı mərhumun şəninə layiq məqalələrlə onu dönə-dönə yad etmişdir.
Seyid Əzim, Mirzə Fətəli və Asinin dəfnini xatırladığı zaman isə xəcalət çəkdiyini ürək ağrısı ilə qeyd edir.
Sağlığında sənətkarlara göstərilən etinasızlığın nəticəsidir ki, tədqiqatçı illərlə çalışsa da, ədiblərimiz haqqında istədiyi qədər məlumata sahib ola bilməmişdi.
Firidun bəy Köçərli Seyid Əzim Şirvaninin çox böyük istedada malik olduğunu, məclislərdə şövqə gəlib bədahətən bir-birindən gözəl şeirlər söyləməsini, şeir sənətinin bilicisi olmaqda türk şairləri arasında misli-bərabəri olmadığını xüsusilə qeyd edir: “Bu barədə Hacı Seyid Əzim rusların Puşkininə, ingilislərin Bayronuna və polyakların Miskeviçinə bərabər imiş.”
O, məzmun və forma etibarilə bitkin əsərlər müəllifi olan Seyid Əzimə çox dəyər verir, şairi gah rus və dünya ədəbiyyatının, gah da milli ədəbiyyatın nümayəndələri ilə müqayisə edərək müxtəlif janrlarda yazılmış şeirlərini “Füzuli Bağdadinin kəlamına əvəz” ola biləcək əsərlər adlandırırdı...