Süni intellekt Babilin gizli himnini ortaya qoyan mixi lövhələrin şifrini açmağa kömək edir

Bakı, 7 iyul, AZƏRTAC

Almaniyanın Münxen şəhərindəki Lüdviq Maksimilian Universitetinin (LMU) və Bağdad Universitetinin tədqiqatçıları Babil şəhərinin qədim himnini bərpa ediblər. Dünyaya səpələnmiş mixi yazı lövhələrinin parçalarını birləşdirmək üçün süni intellektdən istifadə edən tədqiqat qrupu “Babil himni” kimi tanınan 3000 illik kompozisiyaya yeni nəfəs verib.

AZƏRTAC “Popular Science” nəşrinə istinadla xəbər verir ki, alimlərin qənaətinə görə, eramızdan əvvəl birinci minilliyin əvvəlinə aid olan və 250 misradan ibarət himn Babil şəhər cəmiyyəti haqqında indiyədək məlum olmayan fikirlər təqdim edir. Bu himn miladdan əvvəl 1000-ci illərdə Babildəki məktəblərdə təhsil vasitəsi kimi istifadə edilib. Onun üzərində yazıldığı materialın yalnız fraqmentlərinin sağ qaldığı halda, tam mətnin yenidən qurulması ənənəvi metodlardan istifadə etməklə onilliklər çəkəcək monumental bir iş kimi görünürdü.

“Popular Science” nəşrinə görə, LMU-nun Assuriya mədəniyyəti üzrə mütəxəssisi və tədqiqatın əsas müəlliflərdən biri olan Enrike Jimenez bildirib: “Süni intellektlə dəstəklənən platformamızdan istifadə edərək yenidən kəşf edilmiş himnə aid olan 30 digər əlyazmanı müəyyən edə bildik. Bu, əvvəllər onilliklər çəkəcək bir proses idi”. Alim əlavə edib ki, bu nailiyyətin əldə olunmasında mühüm rol oynayan Elektron Babil Kitabxanası Platforması vasitəsilə mixi mətn fraqmentləri rəqəmsallaşdırılır.

Himn Babili bolluq və firavanlıq cənnəti kimi parlaq şəkildə təsvir edir. Burada sakinlərin gündəlik həyatı və Fərat çayının tarlaları yaşıllıqla doldurduğu baharın əhəmiyyəti ətraflı təsvir edilib. Jimenez qeyd edib: “Bu himnin müəllifi Fəratın baharın müjdəçisi olduğunu və torpaqların yaşıla büründüyünü vəsf edir”.

Mətn Babil cəmiyyətinin əvvəllər sənədləşdirilməmiş tərəflərinə işıq salır. O, qadınların cəmiyyətdə rolunu da təsvir edir. Alimlər qeyd edirlər ki, himn həm də babillilərin dəyər verdiyi əxlaqi idealları əks etdirir, əcnəbilərə hörmət, həssas insanların müdafiəsi, əsirlərin azad edilməsi, yetimlərə yardım kimi mövzulara toxunur. Bu, qədim dünyanın ən böyük şəhərində birgəyaşayış üçün unikal perspektiv təklif edir.

Babil qədim dövrdə dünyanın ən böyük şəhəri və ədəbi əsərlərə, o cümlədən Gilqameş dastanına ilham verən mədəniyyət paytaxtı olub. Bağdaddan təxminən 85 kilometr cənubda yerləşən Babil xarabalıqları UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxildir. Təxminən eramızdan əvvəl 2000-ci ildə Mesopotamiyada qurulan şəhər Fərat çayının sahilində yerləşirdi. AI texnologiyasının köməyi ilə oxunan mətndə bu çayı tərənnüm edən sətirlər də yer alır.