TikTok hansı ölkələrdə və niyə qadağan edilib? ARAŞDIRMA SİYAHI

Birləşmiş Ştatlar çox güman ki, TikTok-a qadağa qoyan ilk ölkə olacaq. ABŞ-dən başqa bir sıra dövlətlər də platformanın Çinlə əlaqələrindən narahatdır.

ABŞ Ali Məhkəməsi cümə günü sosial media tətbiqi TikTok-un Çinli sahibləri "ByteDance" tərəfindən satılmayacağı təqdirdə milli təhlükəsizliklə bağlı narahatlıqlara görə onu qadağan edən qanunu təsdiqləyib.

Sherg.az Euronews-a istinadən xəbər verir ki, qanun keçən ilin aprelində Amerika siyasi elitasının hər iki qanadı tərəfindən qəbul edilib, lakin son 10 ay ərzində hüquqi çəkişmələrə məruz qalıb.

Çox güman ki, qadağa, Donald Trampın bazar ertəsi ikinci müddətə vəzifəsini icra etməsindən əvvəl prezident Co Baydenin vəzifəsinin son günündə - bazar günü qüvvəyə minəcək.

ABŞ platformanı açıq şəkildə qadağan edən ilk ölkə olacaq, lakin bundan əvvəl də bəzi ölkələr proqram endirilən zaman həssas məlumatların ifşa olunacağından ehtiyat edərək, 2023-cü ildə tətbiqin hökumət cihazlarında istifadəsini qadağan etmək üçün ardıcıl addımlar atdı.

Bəs "TikTok" niyə atəş altındadır?

TikTok, digər sosial media şirkətlərindən daha çox istifadəçi məlumatı toplamaq ittihamlarını rədd edir və qadağaları əsassız adlandıraraq, heç bir sübut olmadan qərar verildiyini söyləyir.

TikTok Çin texnoloji şirkəti Bytedance-ə məxsusdur, lakin o, müstəqil idarə olunduğunu və Çin hökuməti ilə məlumat paylaşmadığını təkidlə bildirir.

Tətbiqə qismən və ya tam qadağaları elan edən və ya artıq tətbiq etmiş ölkələr bunlardır:

Albaniya

ABŞ platformanı qadağan edən ilk ölkə olsa da, Albaniya 2024-cü ilin sonunda TikTok-a bir illik qadağa qoyub. Bağlanma təhlükəsizlik narahatlıqlarına və ya şirkətin Çin hakimiyyəti ilə əlaqəsinə deyil, daha çox zorakılıqla bağlı məişət problemlərinə görə verilib. Dekabrda Albaniyanın Baş naziri Edi Rama tətbiqin 2025-ci ilin əvvəlində bloklanacağını bildirərək, platformanı gənclər arasında zorakılıq hallarında artmasında günahlandırmışdı.

Avstraliya

4 aprel 2023-cü ildə Avstraliya təhlükəsizlik baxımından TikTok-u bütün federal hökumətə məxsus cihazlardan qadağan etdi. Baş Prokurorluq Departamentinin yaydığı bildirişdə deyilir ki, platforma "istifadəçi məlumatlarının geniş şəkildə toplanması və Avstraliya qanunlarına zidd olan xarici hökumətin məhkəmədənkənar göstərişlərinə məruz qalması” səbəbindən təhlükəsizlik və məxfilik riskləri yaradır.

Estoniya

2023-cü il martın sonunda Estoniyanın informasiya texnologiyaları və xarici ticarət naziri Kristiyan Yarvan yerli qəzetə müsahibəsində TikTok-un dövlət tərəfindən dövlət məmurlarına təqdim edilən  smartfonlarında qadağan ediləcəyini söylədi.

Böyük Britaniya

16 mart 2023-cü ildə Nazirlər Kabinetində Böyük Britaniyanın Dövlət Katibi Oliver Douden, Böyük Britaniyanın İcmalar Palatasına verdiyi bəyanatda tətbiqin hökumətin rəsmi cihazlarında dərhal qadağan edilməsini elan etdi. "Bu, ehtiyat tədbiridir. Biz bilirik ki, TikTok-dan hökumət daxilində artıq məhdud istifadə var, lakin bu, həm də yaxşı kibergigiyenadır", - nazir deputatlara müraciətində deyib.

AB qurumları

Avropa Parlamenti, Avropa Komissiyası və Aİ Şurası, AB-nin üç ən yüksək orqanı, kibertəhlükəsizliklə bağlı narahatlıqları əsas gətirərək TikTok-u işçi heyətlərinin cihazlarında qadağan edib. Avropa Parlamentinin qadağası 20 mart 2023-cü il tarixində qüvvəyə minib. Həmçinin parlament üzvlərinə və işçilərinə proqramı şəxsi cihazlarından da silmək “qətiyyətlə tövsiyə edilib”.

Fransa

24 mart 2023-cü ildə Fransa hökuməti 2,5 milyon dövlət qulluqçusunun iş telefonlarında TikTok, Netflix və Instagram kimi "istirahət" proqramlarının quraşdırılmasını və istifadəsini qadağan etdi. “Məcburi” göstərişlə bildirilən qadağa dərhal qüvvəyə minib və dövlət işçilərinin şəxsi telefonlarına şamil edilmir.

Adı sadalanan ölkələrlə yanaşı, Hollandiya, Belçika, Norveç, Tayvan, Yeni Zelandiya, Pakistan və Əfqanıstanda da TikTok-un istifadəsi müxtəlif səviyyələrdə tam və ya qismən qadağan edilib.