Tramp elan etdi, gözlər Bakıya çevrildi: Şaraa ilə Ağ Evdə nə danışılıb? Üç region planı

Suriyanın keçid dövrü prezidenti Əhməd Əl Şaraanın ABŞ-a səfəri və Prezident Donald Trampla görüşü böyük maraqla izlənildi.

Görüş zamanı regional təhlükəsizlik məsələləri, İŞİD-lə mübarizə və Suriya ilə ABŞ arasında mümkün əməkdaşlıq istiqamətləri müzakirə olundu. Məlumata görə, tərəflər terrorla mübarizədə birgə addımların atılması, həmçinin humanitar vəziyyətin yaxşılaşdırılması məsələlərinə xüsusi diqqət ayırıblar.

Globalinfo.az-a danışan analitik Aqşin Kərimov deyib ki, ABŞ Yaxın Şərqdəki münasibətlər sisteminə yenilənən nəzərlərini Mərkəzi Asiya, Cənubi Qafqazdakı maraqlarına müsbət təsir edəcək mövqe ilə tutuşdurur:

“ABŞ bu üç regionda vahid geosiyasi məkan qavrayışından irəli gələn güclü stategiya formalaşdırıb onu həyata keçirmək qətiyyətini intensivləşdirir. Vaşinqton üçün Cənubi Qafqazda maraqlarının irəliyə aparılmasını təmin etmək onun Mərkəzi Asiyadakı roluna fərqli bir dizayn verir.

Qazaxıstanın “İbrahim razılaşması”na qoşulduğunu elan etməsi, həmçinin Azərbaycanla Özbəkisanda da bu yöndə gözləntilərin olması ABŞ-ın strategiyasındakı üçölçülü – Cənubi Qafqaz, Mərkəzi Asiya və Yaxın Şərq – miqyası ortaya qoyur.

ABŞ zəngin təbii sərvətlərə malik olan Xəzər dənizinin qapısında yerləşən Azərbaycan və Qazaxıstan kimi əsas oyunçulara eksklüziv təsir imkanı yaradan dövlətər kimi baxır. Bu, Vaşinqtonun üç regionda strateji üstünlüyü təmin edəcək alətlər yaratmaq planlarına işarə edir.

Ehtimal ki, bu, Donald Trampın elan etdiyi, İsraillə ərəb dünyası arasındakı münasibətlərin qaydaya salınmasını nəzərdə tutan “İbrahim razılaşması” brendi üçün də əhəmiyyətlidir. Görünür, Ağ Ev bu brendlə yeni bir blok yaratmağı prioritetləşdirir. Ona görə də, prosesin bir ayağını Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya ilə bağlayır. Sonrakı dayanacaq isə Yaxın Şərqdir”.

Analitikin sözlərinə görə, Trampın noyabrın 10-da jurnalistlərə açıqlamasında İsrailin Suriya ilə “anlaşması” üzərində işlədiyini deməsi də təsadüfi deyil:

“Aydındır ki, Tramp administrasiyası Təl-Əviv və Dəməşq əlaqələrinin normallaşması prosesindən də “İbrahim razılaşmaları” üçün istifadə etməyə çalışacaq. Suriya prezidentinin ABŞ-a səfəri Vaşinqtonun bu strategiyasının təkmilləşdirilməsi və onun uzunmüddətliliyini təmin etmək baxımından qiymətlidir.

Ağ Ev rəhbəri bu strategiyanı Çin və Rusiya ambisiyalarının önündə qalxan edən alətə çevirmək istəyir. Uzunmüddətli dövrdə bunun nə qədər effektiv olacağını təyin etmək isə mürəkkəbdir. Lakin biz hansı strategiya görürük?

1. Tramp Cənubi Qafqazda Zəngəzur dəhlizində ABŞ-ın təmsilçiliyini rəsmiləşdirən genişləndirmə strategiyası həyata keçirir.

2. Tramp Mərkəzi Asiyada ABŞ-ın mövqelərinə Cənubi Qafqazdan baxır.

3. Vaşinqton Suriyanı anti-İŞİD koalisiyasına qoşur.

Sadalanan üç proses ABŞ-ın yeni mərhələ üçün məharətlə hazırladığı strategiyanın konturları kimi bir-birinə bağlıdır. Bu xüsusda, Şaaranın Ağ Evə ziyarəti zamanı Trampla “Sezar Aktı”nın ləğvini müzakirə etməsi regional açılımda fərqli bir istiqamət yaradır.

Aqşin Kərimov

“Sezar Aktı” Bəşər Əsəd hakimiyyətinə qarşı sanksiya idi. Bu Akt Suriya hökumətinə dəstək verən, ölkənin neft və qaz sənayesini dəstəkləyən, təyyarə və ya hərbi texnika ixrac edən, rejimə tikinti və ya mühəndislik xidmətləri göstərən hər kəsi sanksiya altına alırdı.

ABŞ Dövlət, Ticarət və Xəzinədarlıq departamentləri görüşdən qısa müddət sonra Sezar Aktını altı ay müddətinə dayandırdıqlarını elan etdilər. Dayandırma Rusiya və İranın iştirak etdiyi Suriya əməliyyatlarına şamil edilmir”.

A.Kərimov bildirib ki, bu, Azərbaycanın da Suriyada fəal iqtisadi əməliyyatları izləməsi, o cümlədən Bakıdan qazın təmin edilməsindəki roluna yenidən baxmasını aktuallaşdırır:

“Üstəlik, prosesin təhlükəsizliklə əlaqədar ölçülərinin anti-İŞİD koalisiyası üzərində cəmləşməsi Azərbaycan üçün da əhəmiyyət kəsb edəcək.

Birincisi, Azərbaycan İŞİD-in hücrələrinin Qafqaz regionu üçün yaratdığı təhdid tendensiyalarını ABŞ ilə strateji təhlil etmək imkanı qazanır.

İkincisi, Azərbaycanın Suriyanın təhlükəsizlik arxitekturasındakı tədrici şəkillənməsi onu İŞİD fonundakı risk əməliyyatlarına qarşı möhkəmləndirir.

Bütün bunlardan cənab Şaaranın Vaşinqtona səfəri fonunda bir nəticə çıxır: ABŞ Mərkəzi Asiya, Cənubi Qafqaz və Yaxın Şərq arasında daha böyük və əhəmiyyətli iqtisadi-ticari blok yaratmaq və onun təhlükəsizlik parametrlərini müəyyənləşdirmək qərarı verib”.

Turan Rzayev
Globalinfo.az