“Tramp marşrutu” bölgənin siyasi xəritəsini dəyişə bilərmi? ŞƏRH

ABŞ Prezidenti Donald Trampın təşəbbüsü ilə Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Ağ Evdə keçiriləcək görüşü beynəlxalq siyasi gündəmin əsas müzakirə mövzularındandır.

Bakıvaxtı.az-ın məlumatına görə, görüş nəticəsində imzalanacağı gözlənilən çərçivə sülh sazişi və onun bir hissəsi olacaq nəqliyyat dəhlizinin - “Beynəlxalq Sülh və Rifah üçün Tramp Marşrutu”nun - regional təsirləri ciddi maraq doğurur. Bildirilir ki, Ermənistan bu dəhlizin idarəçiliyi ilə bağlı ABŞ-yə uzunmüddətli eksklüziv hüquqlar verməyi planlaşdırır.

Mövzunu Bakıvaxtı.az-a politoloq Züriyə Qarayeva şərh edib.

Politoloq vurğulayıb ki, ABŞ-nin Bakı-İrəvan arasında razılaşdırılacaq sazişdə nəqliyyat dəhlizinə nəzarət etmək təşəbbüsü regionun geosiyasi düzənində ciddi dəyişikliklərə yol aça bilər. Onun sözlərinə görə, ABŞ-nin Cənubi Qafqazda infrastruktur layihəsinə bu dərəcədə dərin inteqrasiyası, ilk dəfədir ki, texniki yox, siyasi məsuliyyət də daşıyan bir missiyaya çevrilir:

“Bu təşəbbüs həm Rusiya, həm də İran üçün narahatedici siqnaldır. Əgər ABŞ bu dəhliz vasitəsilə regiona real nəzarət imkanı qazanarsa, bu, Qərbin bölgəyə geosiyasi qayıdışı kimi qiymətləndirilə bilər”.

Z.Qarayeva qeyd edib ki, bu addım Kreml tərəfindən qırmızı xəttin keçilməsi kimi qəbul oluna bilər. Rusiya üçün Cənubi Qafqaz onun təsir dairəsi hesab olunur və Ermənistanın ABŞ-yə belə strateji səlahiyyətlər verməsi iki ölkə arasında onsuz da gərgin olan münasibətləri daha da dərinləşdirə bilər. Rusiya bu fonda Ermənistanı KTMT-dən kənarlaşdırmaq və ya iqtisadi təzyiqləri artırmaq yönündə addımlar ata bilər.

Belə bir konfiqurasiyanın Azərbaycanın maraqlarına cavab verib-vermədiyinə gəlincə, həmsöhbətimiz hesab edir ki, əgər ABŞ təşəbbüsü balanslı şəkildə – həm Azərbaycan, həm də Ermənistanın maraqları nəzərə alınaraq həyata keçirərsə, bu, Azərbaycan üçün də faydalı ola bilər. Dəhlizin açılması və ABŞ-nin burada iştirakçılıq mövqeyi, Azərbaycanın tranzit ölkə kimi əhəmiyyətini daha da artıracaq:

“Bu, həm iqtisadi dividendlər, həm də diplomatik imkanlar baxımından əhəmiyyətlidir. Beləliklə, bu proses Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində yeni bir səhifənin açılmasına və Vaşinqtonun Bakı ilə daha sıx strateji dialoqa girməsinə səbəb ola bilər”.

“Bu dəhlizin “Tramp Marşrutu” adlandırılması simvolikdirmi, yoxsa bu, ABŞ-in Cənubi Qafqaza uzunmüddətli strategiyasının tərkib hissəsidir” sualına isə Züriyə Qarayevanın cavabı belə olub:

-Adlandırma simvolik olsa da, məzmun baxımından son dərəcə stratejidir. “Tramp Marşrutu” təkcə bir logistika layihəsi deyil, həm də ABŞ-nin regionda qalıcı mövcudluğunu formalaşdırmaq üçün istifadə ediləcək alətdir. Vaşinqton bu vasitə ilə həm iqtisadi, həm də təhlükəsizlik baxımından Cənubi Qafqazda yeni mövqe tutmaq niyyətindədir. Bu, Çin və Rusiya ilə geosiyasi rəqabətin bir parçası kimi də dəyərləndirilə bilər.

Zülfü Məmmədov