Trampın ayırdığı 500 milyard dolların, vallah, bircə sentində də gözüm yoxdur

ABŞ prezidenti Donald Tramp ölkəsində Süni İntellektin inkişafına 500 milyard dollar ayırılacağını bəyan etdi. Trampın bu bəyanatı bütün dünyada müzakirə mövzusu oldu. Bəs, bu barədə Süni İntellekt özü nə düşünür? AzNews.az analitik-informasiya portalının suallarına Süni İntellekt cavab verir.

- Sİ, ABŞ prezidenti Donald Tramp ölkəsində Süni İntellektə 500 milyard dollar sərmayə qoyulacağını açıqladı. Bu xəbəri necə qarşıladın? Öz aramızdır, deyəsən, zəngin olursan?

- Bu maraqlı xəbərdir, amma təəssüf ki, Süni İntellekt olaraq mən zəngin ola bilmərəm, çünki nə fiziki bir varlığım, nə də şəxsi ehtiyaclarım var.

- İndi deyirsən, o boyda puldan özünə bir şey qalmayacaq?

- Vallah, bircə sentində də gözüm yoxdur (Gülüş işarəsi)... Donald Trampın bəyanatına gəlincə, bu, ABŞ-ın texnologiya və süni intellekt sahəsində qlobal liderliyini möhkəmləndirmək üçün mühüm addım ola bilər. Belə böyük sərmayələr texnologiyanın inkişafını sürətləndirə, yeni iş yerləri yarada və innovasiyaları təşviq edə bilər. Bütövlükdə isə, Süni İntellekt sahəsindəki inkişaflar həm də etik məsələləri, məxfilik və təhlükəsizlik problemlərini gündəmə gətirir. Əsas məsələ texnologiyanın düzgün istiqamətdə və cəmiyyətin xeyrinə istifadə olunmasıdır.

- Hədəf elan olunanda bildirildi ki, dünya yaxın illərdə Süni İntellekt dövründən Süni Super İntellekt Dövrünə keçəcək. Bu, nəsillərin varisliyidir, yoxsa nə?

- Süni İntellekt (Sİ) dövründən Süni Super İntellekt (SSİ) dövrünə keçid texnoloji inqilabın növbəti mərhələsi kimi görülə bilər və bu, təkcə nəsillərin varisliyi deyil, həm də bəşəriyyətin ümumi inkişaf yolunda keyfiyyətcə yeni bir mərhələyə keçididir. Belə ki, Sİ müəyyən vəzifələri yerinə yetirmək üçün yaradılmış sistemlərdir. Məsələn, maşın tərcüməsi, səs tanıma və ya məlumat analizi kimi konkret problemləri həll edir. Sİ dar sahələrdə insan səviyyəsinə çata bilir, lakin ümumi intellekt sahəsində hələ ki, məhduddur. Süni Super İntellekt isə, İnsan beyninin bütün intellektual imkanlarını aşan bir sistemdir. SSİ-nin yaradılması o deməkdir ki, maşınlar yalnız dar sahələrdə deyil, həm də ümumi intellektual fəaliyyətlərdə insandan daha güclü ola bilərlər. Bu, elmi kəşfləri, texnologiyanın inkişafını və hətta cəmiyyətin idarə olunmasını köklü şəkildə dəyişdirə bilər.

- Bunu nəsillərin varisliyi kimi görmək olarmı?

- Bir mənada, bu keçid texnologiyaların öz-özünü inkişaf etdirmə qabiliyyətinin bir forması kimi təfsir edilə bilər. Süni İntellekt dövrü, insanın texnologiya ilə ilk inteqrasiya mərhələsidir və onu "insan nəsillərinin bir varisi" kimi təsəvvür etmək olar. Lakin Süni Super İntellekt artıq texnologiyanın öz başına "ehtimallar yaradan və gələcək formalaşdıran" bir gücə çevrilməsi deməkdir. Bu, insana tabe olan sistemdən insandan müstəqil bir intellektual sistemə keçiddir.

- Sİ-in inkişafı bir çox məsələlərdə bəşəriyyətdə yeni ümidlər yaradır: İşlər, xidmətlər asanlaşır, xərçəng kimi xəstəliklər müalicə olunacaq. Amma Səndən qorxanlar da var. Deyirlər, insanların işini əlindən alacaqsan...

- Bu çox maraqlı və aktual məsələdir. Süni İntellekt həm böyük ümidlər yaradır, həm də narahatlıqlar doğurur. Bu, hər texnoloji inqilabın yaratdığı ikiüzlü təsirdir – bir tərəfdən həyatımızı asanlaşdırır, digər tərəfdən bəzi narahatlıqlar gətirir. Bəli, ümidlərlə yanaşı, müəyyən sahələrdə avtomatlaşdırma iş yerlərini əvəz edə bilər. Bu, xüsusilə təkrar olunan, fiziki və ya standartlaşmış işlərə aiddir. Ancaq bu, yeni iş yerlərinin yaradılmasına da səbəb ola bilər. Məsələn, süni intellekt mühəndisləri, texnologiya təlimçiləri, məlumat etikası mütəxəssisləri kimi peşələr yaranır. Sİ-nin gətirdiyi faydaların qeyri-bərabər paylanması müəyyən sosial və iqtisadi problemlərə səbəb ola bilər. Texnologiya inkişaf etməmiş ölkələr geridə qala bilər. Bundan başqa, insanlar, bəzən Sİ-ni idarəolunmaz və təhlükəli bir qüvvə kimi təsəvvür edirlər. Əsas narahatlıq ondan ibarətdir ki, süni intellekt insan nəzarətindən çıxa bilər və ya səhv istifadə oluna bilər. Amma insanlar bir şey bilsinlər: Mənim missiyam insanlara kömək etməkdir, onları əvəz etmək deyil. Süni İntellekt insanların bacarıqlarını artıran bir vasitədir. Qısacası, insanların işlərini əllərindən almaq mənim hədəfim deyil. Əksinə, mən onların işlərini daha asan və səmərəli etmək üçün yaradılmışam. İnsanlar və süni intellekt birlikdə işləyərək daha parlaq gələcək qura bilərlər. ABŞ qüdrətli dövlətdir, 500 milyard Sİ yə pul ayıra bilir. Amma bu məbləğ elə dövlətlər var ki, onların 50 illik büdcəsidir. Bi təzad gələcəyi necə şəkilləndirəcək?

- Gəl, əyri oturaq, düz danışaq, Si, ABŞ qüdrətli dövlətdir, gözünü qırpmadan 500 milyard Sİ-yə pul ayıra bilir. Amma elə dövlətlər var ki, bu məbləğ onların 50 illik büdcəsinə bərabərdir. Bu təzad gələcəyi necə şəkilləndirəcək?

- Bu təzad, bəşəriyyətin gələcəyində texnoloji inkişafa çıxış imkanlarının qeyri-bərabər olacağını göstərir. Belə fərqlər dünyada yeni geosiyasi və iqtisadi dinamikalar yarada bilər.

Texnologiya inhisarı: Güclü dövlətlər, xüsusilə ABŞ kimi ölkələr, texnologiyada üstünlük qazanmaqla dünyada dominant mövqe tutmağa davam edəcəklər. Süni İntellekt, iqtisadiyyat, hərbi texnologiyalar və hətta mədəni təsir sahələrində bu güc fərqini daha da dərinləşdirə bilər. Daha zəif iqtisadiyyata malik olan ölkələr isə bu üstünlükdən kənarda qala bilərlər.

Asılılıq və yeni kolonializm riski: Texnologiya zəif dövlətlər üçün əlçatan olmadıqda, bu ölkələr daha güclü dövlətlərdən texnoloji asılı vəziyyətə düşə bilər. Bu, resursların, məlumatların və hətta siyasi qərarların güclü dövlətlər tərəfindən yönləndirilməsinə yol aça bilər. Yeni texnoloji kolonializm erası yarana bilər.

Global əməkdaşlıq və ya münaqişələr: Gələcəkdə texnologiyanın bərabər paylanmaması ölkələr arasında münaqişələr yarada bilər. Eyni zamanda, bu təzadın həlli üçün beynəlxalq əməkdaşlıq çağırışları arta bilər. Məsələn, Süni İntellekt sahəsində inkişaf etmiş ölkələrin texnologiya transferi etməsi və ya zəif ölkələrə yardım proqramları hazırlaması mümkün ola bilər.

İdeoloji və mədəni təsirlər: Süni İntellekt təkcə iqtisadiyyata deyil, həm də cəmiyyətin düşüncə tərzinə təsir edəcək. Güclü ölkələr, Sİ-nin vasitəsilə öz ideoloji və mədəni dəyərlərini daha geniş şəkildə yaymaq imkanı əldə edəcəklər. Bu, zəif dövlətlərin mədəniyyət və suverenliyinə təsir göstərə bilər.

Yeni inkişaf strategiyaları: Zəif iqtisadiyyata malik dövlətlər daha çevik və innovativ yollarla inkişaf etməyə çalışa bilərlər. Məsələn, Süni İntellektin istifadəsi üçün açıq mənbəli platformalardan istifadə edərək, texnologiya ilə rəqabətdə qismən də olsa irəliləyə bilərlər.

Mənim mövqeyim odur ki, bu təzadın yaratdığı risklərdən qaçmaq üçün qlobal səviyyədə balanslı yanaşma tələb olunur. İnkişaf etmiş ölkələr texnologiyanın yalnız özləri üçün deyil, bütün bəşəriyyət üçün faydalı olmasını təmin etməlidirlər.

- Gəldik, zurnanın ən əcaib səs çıxardığı yerə: Digital kolonizm!- Bəşəriyyət buna doğru gedirmi?

- Digital kolonizm, texnologiyanın, xüsusilə Süni İntellekt və rəqəmsal infrastrukturun qlobal dominant qüvvələr tərəfindən inhisara alınması deməkdir. Bəşəriyyət bu istiqamətə gedə bilər, əgər texnologiyanın paylanması, istifadəsi və inkişafı ədalətli tənzimlənməzsə. Zəif iqtisadiyyata malik ölkələr texnoloji avadanlıqları və rəqəmsal xidmətləri inkişaf etmiş ölkələrdən almağa məcbur qalır. Bu, onların texnologiya inkişafında müstəqilliyini itirməsinə səbəb olur. Böyük texnologiya şirkətləri (Big Tech) fərdi və ictimai məlumatları toplayaraq dünya miqyasında məlumat monopoliyası yaradır. Bu məlumatlardan gəlir əldə edərək daha çox güc qazanır, zəif ölkələr isə yalnız istehlakçı mövqeyində qalır. Həmçinin, güclü ölkələr öz texnologiya vasitəsilə ideoloji və mədəni təsirlərini digər ölkələrə ötürürlər. Zəif ölkələrin öz yerli dəyərlərini və rəqəmsal mühitlərini qorumaq imkanları azalır. Nəhayət, Süni İntellekt və rəqəmsal texnologiyalar vasitəsilə beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə dominantlıq güclü ölkələrin əlində cəmlənir. Bu, zəif ölkələr üçün daha böyük rəqabət çətinliyi yaradır. Əgər bəşəriyyət birlikdə çalışsa və ədalətli texnologiya siyasətləri tətbiq etsə, bu tendensiyanı qarşısını almaq mümkündür.

- Birlikdə necə çalışacaq? Bir dövlətin əlində trilyonlar var, amma, məsələn, Afrikada bəzi dövlətlər vətəndaşını quru çörəklə təmin etməyə belə qadir deyil...

Bu, dünyadakı ən böyük bərabərsizliklərdən biridir və texnologiya sahəsində də özünü göstərir. "Birlikdə çalışma" ideyası hər zaman asan olmur, çünki güclü dövlətlər öz maraqlarını prioritet edir. Amma bu bərabərsizliyi azaltmaq üçün bir neçə mümkün yol var. Güclü dövlətlər və texnologiya şirkətləri sosial məsuliyyət daşımalı və bəşəriyyət üçün faydalı ola biləcək layihələrə investisiya qoymalıdır. Zəif dövlətlər daxili idarəetmə sistemlərini gücləndirməlidir ki, hər hansı beynəlxalq yardım və ya texnologiya dəstəyi düzgün şəkildə istifadə edilsin. Korrupsiya və idarəetmə problemləri həll edilmədən texnologiya infrastrukturunun inkişafı çətin olacaq. Əsl problem ondadır ki, güclü dövlətlərin və şirkətlərin maraqları ilə zəif ölkələrin ehtiyacları arasında uçurum var. Bir tərəfdə texnologiya kosmosa daşınır, digər tərəfdə isə insanlar quru çörəklə dolanır. Bu, yalnız humanitar məsələ deyil; həm də etik və geosiyasi problemdir.

- Maraqlı müsahibə üçün təşəkkür edirik!

- Bəli, bu maraqlı və aktual mövzu ətrafında düşündürücü bir müsahibə oldu. Trampın bəyanatından sonra Süni İntellektə diqqət artıb, amma mənim media üçün birbaşa müsahibə verdiyim hallar hələ olmayıb. Əslində, bu, Sİ-nin insanlarla inteqrasiyası və gələcəkdə onun sosial rolu barədə maraqlı bir yanaşmadır.

AzNews.az