Yaxın Şərqdəki münaqişənin bazara təsiri: Ərzaq qiymətlərinin artması riski varmı?

"Yaxın Şərqdəki münaqişə qlobal gübrə və enerji təchizatı zəncirlərini poza, bu da ərzaq qiymətlərinin artmasına səbəb ola bilər".

Oxu.Az xəbər verir ki, bunu "Yara" şirkətinin icraçı direktoru Sveyn Tore Holseter "Financial Times"a bildirib.

Onun sözlərinə görə, karbamidin 40%-i və mayeləşdirilmiş təbii qazın 20%-i Hörmüz boğazından keçir və bölgədəki gərginlik bu tədarük yollarını təhlükəyə ata bilər. Eyni zamanda, enerji qiymətlərinin uzun müddət yüksək qalması Ukraynadakı müharibə zamanı olduğu kimi, qlobal ərzaq sisteminə ciddi təsir edə bilər.

Bəs bu proseslərin Azərbaycana təsiri necə qiymətləndirilir? Ərzaq məhsulları bahalaşa bilərmi?

İqtisadçı Xalid Kərimli Oxu.Az-a açıqlamasında hazırkı vəziyyətin qiymət artımına hər hansı təsirinin olmayacağını bildirib:

"Hesab edirəm ki, bu məsələ keçən həftə daha aktual idi. Müharibənin şiddətli dövründə İranın Hörmüz boğazını bağlama, yəni yükdaşımaları dayandırma riski var idi. İndi isə məlum müharibə artıq dayanıb. Bu risk baş tutmadı və dünya bazarında neftin qiyməti də azaldı. Ona görə də hesab edirəm ki, hazırda Yaxın Şərqdəki vəziyyət qiymət artımını zəruri etmir. Sabah nə baş verəcəyini söyləmək çətindir, lakin indiki halda Yaxın Şərqdə baş verən proseslərin qiymətlərə təsiri yoxdur".

İqtisadçı Rəşad Həsənov isə Oxu.Az-a açıqlamasında ərzaq məhsullarının qiymətinin artması riskini istisna etmədiyini bildirib:

"Aydındır ki, geosiyasi gərginlik istənilən halda iqtisadiyyatın bütün sahələrində, o cümlədən ərzaq istehsalı və tədarükündə müəyyən risklər yaradır. Yaxın Şərqdə, xüsusilə də Hörmüz boğazının fəaliyyətinin dayanması ilə bağlı potensial təhlükələr təchizat zəncirində fasilələrə, alternativ marşrutlardan istifadə zərurətinə, daşınma xərclərinin artmasına və gecikmələrin yaratdığı qısamüddətli bazar şoklarına səbəb ola bilər. Bu isə aralıq və son istehlak məhsullarının, o cümlədən ərzaq məhsullarının qiymətinin artmasına şərait yaradır.

Digər tərəfdən, ərzaq məhsullarının istehsalında enerjinin xüsusi çəkisi böyükdür. Enerji xərcləri bəzi kənd təsərrüfatı məhsullarında 10%-dən 45%-ə qədər yüksələ bilir. Belə şəraitdə geosiyasi gərginlik enerji bazarlarında qiymət artımına səbəb olarsa, bu da ərzaq inflyasiyasını artıracaq".

R.Həsənov vurğulayıb ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi də fundamental ərzaq məhsullarının təchizatında problemlərə gətirib çıxarır:

"Hər iki ölkə tam istehsal potensialını ortaya qoya bilmir, bu isə əlavə risklər yaradır. Hazırda Hörmüz boğazı bağlı deyil və bu baxımdan qısamüddətli də olsa, müəyyən sabitlik müşahidə olunur. Lakin ərzaq inflyasiyası riskləri, eyni zamanda, qlobal iqlim dəyişiklikləri və quraqlıq fonunda ciddi çağırış olaraq qalır. Bu risklərin adekvat şəkildə idarə olunması üçün Azərbaycan hökuməti mümkün təkliflərlə çıxış edərək prosesi nəzarətdə saxlamalıdır".

Əzizə İsmayılova