Zamanın sirri: başqa planetlərdə ilin və günün müddəti nə qədərdir?

Tədqiqatçılar zamanın sirri, vaxt barədə, eləcə də başqa planetlərdə bir ilin Yer kürəsindəki il ilə fərqi haqqında maraqlı faktlar açıqlayıblar.

Təqdim edilən materiallardan məlum olur ki, Merkuri planetində bir ilin müddəti cəmi 88 Yer günü qədərdir. Bu isə Günəş sistemindəki bütün planetlər arasında ən qısa bir dövr hesab olunur.
Neptunda bir il 165 Yer ilinə bərabərdir.
Elm adamları belə böyük fərqin hansı səbəbdən baş verdiyini izah etməyə çalışıblar.
Alimlərin fikrincə, bütün planetlər Günəş ətrafında tam orbitini tamamlamaq üçün müxtəlif vaxt tələb edir. Məlum olduğu kimi, Günəş sistemindəki bütün planetlər yalnız Günəşin ətrafında deyil, həm də öz oxları ətrafında fırlanmaqla, durmadan hərəkət edirlər. Planetdə bir gün onun öz oxunun ətrafında tamam fırlanması üçün lazım olan vaxt, bir il isə planetin Günəş ətrafında tam fırlanma müddətidir.

Reyting.az xəbər verir ki, tədqiqatçılar müxtəlif planetlərdə bir ilin nə qədər olması ilə bağlı astronomik siyahı da tərtib ediblər:
Merkuri - 88 Yer günü.
Venera - 225 Yer günü.
Yer - 365 (366) gün.
Mars - 687 Yer günü.
Yupiter - 4331 Yer günü və ya 12 Yer ili.
Saturn - 10,747 Yer günü və ya 29,4 Yer ili.
Uran - 30.589 Yer günü və ya 84 Yer ili.
Neptun - 59.800 Yer günü və ya 165 Yer ili.
Bu fərqlərin əsas izahı məşhur elm adamı İohann Keplerin dünyada ilk dəfə tərtib edilmiş planetlərin hərəkəti qanunlarındadır. Onun üçüncü qanununa görə, belə bir nəticə çıxır ki, bir planetin Günəş ətrafında fırlanmasına sərf etdiyi vaxt onun mərkəzi ulduzdan uzaqlığı ilə birbaşa bağlıdır. Günəşdən də daha uzaq olan planetlərin orbitləri çox uzundur və nisbətən daha yavaş hərəkət edirlər ki, bu da Günəşin onların üzərindəki cazibə qüvvəsinin məsafə artdıqca zəifləməsinə səbəb olur. Bunun əksinə olaraq, Günəşə yaxın olan planetlər daha sürətli hərəkət edir və daha da güclü cazibə qüvvəsi hiss edirlər.
Bundan əlavə, xatırlarmaq lazımdır ki, planetlərin orbitləri tamamilə mükəmməl deyil, çünki onların demək olar, hamısı ellips formasına malikdirlər. Bu göstərici isə onların orbit boyunca daima hərəkət sürətlərinin dəyişmələri anlamına gəlir. Üstəlik, alim Keplerin ikinci qanununa görə, planet Günəşə yaxınlaşdıqda sürəti artır, uzaqlaşdıqda isə yavaşlayır.

Maraqlıdır ki, Yupiter və Saturn kimi qaz nəhəngləri, eləcə də buz nəhəngləri olan Uran ilə Neptun da öz oxları ətrafında Yer planetlərindən (Yer, Mars, Venera və Merkuri) daha sürətli fırlanırlar. Bu fakt isə göstərir ki, həmin planetlərdə bir sutka 24 saatdan az davam edir. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, onların illəri onlarla və yüzlərlə Yer ili qədər davam edə bilər.
Alimlər hesab edirlər ki, planetlərin fırlanma sürəti qismən onların Günəşi əhatə edən protoplanetar diskdən necə əmələ gəlməsindən asılıdır. Bununla belə, nəhəng planetlərin niyə sürətli fırlanma sualı hələ də açıq qalır.
Günəş sisteminin planetlərindəki günün uzunluğu da maraqlı təqdimatdır. Fərqli planetlərdə isə bir günün neçə müddət ərzində davam etməsi tablosu belədir:
Merkuri - 176 Yer günü.
Venera - 243 Yer günü.
Yer - 23,9 saat.
Mars - 24,6 saat.
Yupiter - 10 saatdan azdır.
Saturn - 10 Yer saat 33 dəqiqə.
Uran - 17 saat 14 dəqiqə.
Neptun - təxminən 16 Yer saatı.
Oqtay QORÇU

Ana səhifəyə dön