Avropa İttifaqı Ermənistanı silahlandırır İkili standartlar, sabitliyə təhdid

Müəllif: Elçin Alıoğlu

Mənbə: Trend

Ermənistan hökuməti ölkənin Avropa İttifaqı və Belçikadakı nümayəndəliyində hərbi attaşe vəzifəsinin təsis edilməsini təsdiqlədi. Bu, İrəvan tərəfindən Aİ strukturlarına göndərilən ilk hərbi attaşedir. Daha əvvəl, 2024-cü ilin fevralında, NATO-dakı nümayəndəlikdə oxşar bir vəzifə yaradılmışdı.

Qərarın izahında bu addımın Ermənistanın Aİ və Belçika ilə müdafiə sahəsində əməkdaşlığının intensivləşməsi ilə əlaqədar olduğu vurğulanır. Əsas amillər arasında Avropa Sülh Fondu çərçivəsində ölkəyə dəstək, Aİ-nin böhranların həlli missiyalarında iştirakla bağlı danışıqların başlanması, habelə Brüssel ilə yeni əməkdaşlıq gündəliyində təhlükəsizlik və müdafiə komponentlərinin gücləndirilməsi göstərilir.

Əməkdaşlığın əsas alətlərindən biri Ermənistanın Azərbaycanla sərhədində fəaliyyət göstərən Aİ-nin mülki missiyasıdır. Onun müşahidəçiləri 2023-cü ilin fevralında fəaliyyətə başlayıb və 2024-cü ilin yanvarın 30-da Aİ Şurası missiyanın mandatını daha iki il müddətinə uzadaraq, onun maliyyələşdirilməsi üçün 44 milyon avro ayırıb. Missiyanın tərkibinə Aİ-nin 25 ölkəsindən və Kanadadan olan 200-dən çox şəxs daxildir.

Monitorinq adı altında fəaliyyət göstərən missiya əslində kəşfiyyat məlumatlarının toplanması ilə məşğuldur və bu məlumatlar Rusiya, Azərbaycan və İran əleyhinə istifadə edilə bilər. 2022-ci ildə İrəvan KTMT çərçivəsində sabitləşdirici tədbirləri qəbul etsəydi, hazırkı təhdidlərin bir hissəsindən yayına bilərdi, lakin o zaman Ermənistan hakimiyyəti Qərb tərəfdaşlarını seçdi.

Beləliklə, Avropa İttifaqı Cənubi Qafqazda açıq şəkildə öz geosiyasi prioritetlərini nümayiş etdirir ki, bu da təkcə regional sabitliyi sarsıtmır, həm də Aİ-nin guya müdafiə etdiyi prinsiplərə ziddir. Brüsselin növbəti addımı Ermənistanla hərbi əməkdaşlığı genişləndirmək, Avropa Sülh Fondundan əlavə maliyyə vəsaiti ayırmaq, Ermənistana hərbi attaşe göndərmək və Aİ missiyasının Azərbaycanla sərhəddə qalma müddətini uzatmaqdır.

Bu addımlar sübut edir ki, Aİ geosiyasi qarşıdurmada tərəf seçib və açıq şəkildə Ermənistanın hərbi ambisiyalarını dəstəkləyir. Üstəlik, belə bir siyasət regionda davamlı sülh perspektivlərini təhlükə altına atır.

Avropa İttifaqı Ermənistanın müdafiəsini gücləndirmək adı altında bu ölkəyə əlavə 10 milyon avro ayırmağı planlaşdırır. Bu təşəbbüs artıq Estoniyanın baş naziri Kaya Kallas tərəfindən dəstəklənərək Aİ Şurasının müzakirəsinə təqdim edilib.

Bəlli ki, vəsait Avropa siyasətçilərinin iddia etdiyi kimi "təhlükəsizliyin təmin edilməsi" üçün ayrılmayıb. Əksinə, Ermənistanın silahlandırılmasına yönəldiləcək ki, bu da onun hərbiləşdirilmə kursunu və sülh danışıqlarından imtina etməsini daha da gücləndirəcək.

Bu, tək bir qərar deyil, Aİ-nin Ermənistanı regionda müttəfiq kimi gücləndirmək strategiyasının davamıdır.

Fransa Ermənistanın silahlandırılmasının əsas təşviqatçısıdır. Paris artıq İrəvana Mistral zenit raketləri, Bastion zirehli maşınları və uzaqmənzilli artilleriya göndərib.

Almaniya Ermənistana qeyri-letal hərbi avadanlıqların tədarükünü elan edib ki, bu da gələcək silah təchizatının ört-basdır edilməsi üçün bir vasitə ola bilər.

Aİ ümumiyyətlə, regionda hərbi iştirakını genişləndirir və faktiki olaraq Brüssel və Parisin kəşfiyyat agentləri kimi çıxış edən müşahidəçi missiyasının müddətini uzadır.

Aİ Azərbaycan və Gürcüstanda nüfuzunu itirdikdən sonra geosiyasi uğursuzluqlarını kompensasiya etmək üçün Ermənistanı əsas tərəfdaşına çevirməyə çalışır.

Azərbaycan müstəqil xarici siyasətini gücləndirib, Türkiyə, Rusiya və Asiya ölkələri ilə əlaqələrini fəal inkişaf etdirir ki, bu da Brüsseli narahat edir.

Gürcüstan isə daxildəki vəziyyəti destabilizasiya etmək cəhdlərinə baxmayaraq, Qərbin təzyiqlərinə boyun əymir. Aİ və ABŞ Tbilisini müstəqil siyasətindən imtina etdirməyə nail ola bilməyib.

Ermənistansa Brüsselin və Parisin tələblərini yerinə yetirməyə hazır olan rahat bir tərəfdaşa çevrilib. Bu, ona maliyyə və hərbi dəstək qarşılığında edilən güzəştlərin nəticəsidir.

Beləliklə, Aİ Ermənistanda revanşist meylləri dəstəkləməyə davam edir, baxmayaraq ki, bu kursun perspektivsiz olduğu açıq-aydın görünür.

Ermənistan hökumətinin ölkənin Aİ və Belçikadakı nümayəndəliyində hərbi attaşe vəzifəsi təsis etməsi narahatedici bir siqnaldır.

Bu qərar Ermənistanın Aİ ilə hərbi əməkdaşlığının sistemli səviyyəyə keçdiyini göstərir.

2024-cü ilin fevralında Ermənistan artıq NATO yanında hərbi attaşe göndərmişdi və indi Aİ-nin hərbi strukturlarında da mövcudluğunu möhkəmləndirir.

Aİ Ermənistanla münasibətlərdə təhlükəsizlik komponentini genişləndirməkdə davam edir və bu, uzunmüddətli hərbi əməkdaşlığın təməlini formalaşdırır.

Avropa Sülh Fondu çərçivəsində Ermənistana dəstək və ölkənin Aİ böhranların həlli missiyalarına daxil edilməsi ilə bağlı aparılan danışıqlar Brüsselin Ermənistanı Avropanın hərbi-siyasi proseslərinə cəlb etməyə çalışdığını göstərir.

Bu isə regionda yeni gərginlik ocağının yaranmasına gətirib çıxaracaq, çünki Ermənistan ordusunun gücləndirilməsi İrəvanın aqressiv addımlarının artmasına səbəb olacaq.

Aİ təkcə Ermənistanı silahlandırmır, həm də Azərbaycanla sərhəddəki müşahidə missiyasının müddətini uzadır.

2023-cü ildən etibarən bu missiyanın Ermənistan sərhədində 200-dən çox nümayəndəsi fəaliyyət göstərir.

2024-cü ilin yanvarında Brüssel onların mandatını daha iki il müddətinə uzadaraq, 44 milyon avro ayırıb.

Missiyanın tərkibində Aİ-nin 25 ölkəsinin və Kanadanın nümayəndələri var ki, bu da Qərbin regionda uzunmüddətli planlarının olmasını təsdiqləyir.

Moskva artıq bildirib ki, Aİ missiyası monitorinq deyil, Qərbin maraqlarına xidmət edən kəşfiyyat məlumatlarının toplanması ilə məşğuldur.

Əslində, Aİ bu missiyadan regiondakı vəziyyətə nəzarət etmək və Moskva ilə Bakının mövqelərini zəiflətmək üçün bir alət kimi istifadə edir.

Aİ-nin Ermənistana münasibətdə həyata keçirdiyi siyasət regionda davamlı sülh perspektivlərini məhv edir.

Ermənistanın silahlandırılması yeni münaqişənin baş vermə ehtimalını artırır. Qərbin tədarük etdiyi bütün silahlar qaçılmaz şəkildə Azərbaycan sərhədinə yerləşdiriləcək ki, bu da onları avtomatik olaraq legitim hərbi hədəfə çevirir.

Aİ missiyasının mandatının uzadılması gərginliyi dərinləşdirir. Qərb bu mexanizmdən Azərbaycana təzyiq vasitəsi kimi istifadə edir ki, bu da qarşıdurmanın daha da güclənməsinə gətirib çıxarır.

Ermənistan sülh yolunu seçmək əvəzinə Qərbin alətinə çevrilir.

Son illərdə Ermənistan Avropa İttifaqı və digər Qərb ölkələri ilə hərbi əməkdaşlıq sahəsində nəzərəçarpacaq aktivlik nümayiş etdirir. O, silah tədarükü mənbələrini şaxələndirməyə və müdafiə imkanlarını gücləndirməyə çalışır. Bu addımlar həm hərbi xərclərin artırılmasını, həm də Qərb tərəfdaşları ilə əlaqələrin dərinləşdirilməsinə yönəlmiş institusional dəyişiklikləri əhatə edir.

44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Ermənistan hərbi büdcəsini əhəmiyyətli dərəcədə artırıb. 2020-ci ildə hərbi xərclər 785 milyon dollar təşkil edirdisə, 2023-cü ildə bu rəqəm 1,3 milyard dollara çatdı. 2024-cü il üçün isə bu göstərici 1,4 milyard dollar səviyyəsində planlaşdırılır.

Bu dövrdə Ermənistanın əsas silah tədarükçüləri Rusiya, Fransa və Hindistan olub. Lakin 2022-ci ildə Ukraynadakı müharibənin başlanmasından sonra Rusiyadan tədarüklər azaldı və bu, İrəvanı Hindistan da daxil olmaqla digər ölkələrlə əməkdaşlığı gücləndirməyə məcbur etdi. Ermənistan Hindistandan Pinaka reaktiv yaylım atəşi sistemləri, Konkurs tank əleyhinə raket kompleksləri və digər silahların tədarükünə dair müqavilələr bağladı.

Aİ ilə hərbi əməkdaşlığın genişləndirilməsi çərçivəsində Ermənistan bir sıra konkret addımlar atır. Belə ki, ötən ilin fevralında Ermənistan hökuməti Avropa İttifaqı və Belçikadakı daimi nümayəndəliyində hərbi attaşe vəzifəsi təsis etdi. Bu, Ermənistanın Aİ-də hərbi attaşe təyin etdiyi ilk haldır və İrəvanın Avropa strukturları ilə hərbi əməkdaşlığını gücləndirmək istəyini göstərir. Xatırladaq ki, 2023-cü ilin noyabrında Ermənistan Aİ ilə qeyri-letal silahların tədarükü məsələsini müzakirə edib. Bu, ölkənin hərbi yardım mənbələrini şaxələndirmək və ənənəvi tərəfdaşlardan asılılığını azaltmaq istəyini əks etdirir. Elə həmin ilin sentyabrında İrəvanda PanEuropa Armenia təşkilatı təsis edilib. Bu təşkilatın məqsədi Ermənistanın Avropa İttifaqına inteqrasiyasına dəstək vermək və Aİ-yə üzvlüyünü təşviq etməkdir. Bu, İrəvanın Avropa strukturları ilə daha sıx inteqrasiyaya meyl etdiyini göstərir.

Moskva Avropa İttifaqının Ermənistandakı mövqelərinin güclənməsindən narahatdır. Rusiya rəsmiləri bildirir ki, Aİ missiyası guya monitorinq həyata keçirdiyini bəyan etsə də, əslində Qərbin maraqlarına xidmət edən kəşfiyyat məlumatlarının toplanması ilə məşğuldur. Bu fəaliyyət isə Rusiya, Azərbaycan və İranın maraqlarına qarşı yönəlib. Ermənistanın hərbi potensialının gücləndirilməsi və onun Qərb ölkələri ilə əməkdaşlığının genişlənməsi regionda qüvvələr balansının dəyişməsinə səbəb ola bilər. Bu, qonşu dövlətlər arasında narahatlıq doğurur və mövcud münaqişələrin sülh yolu ilə həllini çətinləşdirir.

Ermənistanın silah tədarükünü şaxələndirmək və Aİ ilə hərbi əməkdaşlığı dərinləşdirmək cəhdləri onun yeni geosiyasi reallıqlara uyğunlaşmaq və dəyişən beynəlxalq mühitdə təhlükəsizliyini təmin etmək istəyi ilə izah oluna bilər. Lakin bu addımlar bütün regional oyunçuların maraqlarını nəzərə alan və Cənubi Qafqazda sabitliyin qorunmasına yönəlmiş ehtiyatlı yanaşma tələb edir.

İkinci Dünya müharibəsindən sonra aqressiv ölkələrin tərksilah edildiyi kimi, Ermənistan da silahlanmamalıdır.

Qərb İrəvanı hərbiləşdirir və onu revanşist ambisiyalara sövq edir. Lakin bu kurs iflasa məhkumdur.

Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edib və mövcud status-kvonun dəyişdirilməsinə icazə verməyəcək.

Ermənistanın hər hansı yeni təxribatı cavabsız qalmayacaq və bu, yalnız onun vəziyyətini daha da ağırlaşdıracaq.

Aİ və Fransa erməni ordusuna nə qədər maliyyə ayırsa da, bu, geosiyasi reallıqları dəyişməyəcək - Cənubi Qafqazda əsas rolu Azərbaycan oynayır.

Aİ-nin "müstəqil Ermənistan" mifini canlandırmaq və onu regionda hərbi forposta çevirmək cəhdləri yalnız vəziyyəti daha da gərginləşdirəcək. Brüssel sülhə töhfə vermək əvəzinə yeni qarşıdurma alovlandırır və bu, İrəvan üçün növbəti məğlubiyyətlə nəticələnəcək.